'Moskou, Washington en Kiev spelen een geopolitiek schaakspel'
Voor de tweede keer in twee weken tijd waarschuwen Amerikaanse inlichtingendiensten voor een mogelijke Russische invasie in Oekraïne. Rusland herhaalt steeds dat de troepenmacht puur bedoeld is voor militaire oefeningen op eigen grondgebied. Maar Moskou, Washington en Kiev spelen een geopolitiek schaakspel, zeggen deskundigen.
"Alle partijen hebben achterliggende doelen bij de informatie die ze naar buiten brengen", zegt defensiespecialist Peter Wijninga van het Haags Centrum voor Strategische Studies. "Er wordt een enorm spel gespeeld. Maar ook daarbij kan het helemaal fout gaan: één legereenheid hoeft maar per ongeluk de grens over te steken en je hebt de poppen aan het dansen."
'Realistisch, maar niet waarschijnlijk'
Volgens analisten zit geen enkele betrokken partij te wachten op directe confrontatie met elkaar in Oekraïne. Dat maakt de gesuggereerde invasie van 175.000 Russische militairen begin volgend jaar onwaarschijnlijk. Feit is wel dat er vele tienduizenden inmiddels zijn gestationeerd in regio's die grenzen aan Oekraïne.
"Die troepen zijn ook ingedeeld op een manier die geschikt is voor een invasie en dat maakt ons allemaal nerveus", zegt Oost Europa-deskundige Bob Deen van Clingendael. Hij noemt zo'n offensief dan ook een realistisch scenario, maar niet het meest waarschijnlijke. "Dit is wapengekletter om een politiek doel te bereiken. Moskou wil Kiev laten zien: we zijn bereid tot een invasie."
Deen verwacht dat de hoog opgelopen spanningen gesust worden aan de onderhandelingstafel. De basis voor die diplomatieke oplossing is volgens hem deze week gelegd bij de ontmoeting tussen de Russische minister van Buitenlands Zaken Lavrov en Blinken van de VS. Daarin uitte het Kremlin zijn zorgen over de militaire steun van de NAVO aan Oekraïne.
Kort samengevat zijn de eisen vanuit Moskou: een einde aan NAVO-troepen in Oekraïne, geen leveringen van geavanceerde wapensystemen meer en dat Kiev geen lid wordt van de NAVO. "Poetin wil geen landen om hem heen die een bedreiging vormen. Hij wil het liefst een ring van bevriende of neutrale landen om Rusland en daarom wil Poetin Oekraïne uit de NAVO houden", zegt Deen.
Met cyberaanvallen, het verspreiden van desinformatie en steun aan pro-Russische rebellen in Oost-Oekraïne probeert Moskou het buurland zo instabiel mogelijk te houden, legt Wijninga uit. Die eerste twee strategieën zet Poetin ook in de rest van Europa in om het continent verdeeld te houden en de druk op te voeren.
Wijninga: "Hij hoopt dat er misschien een moment komt waarop de EU zegt: wij trekken onze handen van Oekraïne af. Ons grootste probleem is dat Europa verdeeld is over de Oekraïne-kwestie en de houding tegenover Rusland." Volgens hem is bijvoorbeeld Duitsland behoorlijk mild geworden tegenover Rusland, omdat het land afhankelijker is geworden van de toevoer aan Russisch gas. "Dat maakt het lastig om vanuit Brussel één beleid te voeren."
Vrees in Oekraïne
Ondertussen heeft de regering van de Oekraïense president Zelensky heel duidelijk gekozen voor Europa. Het land wil het liefst lid worden van de NAVO - maar dat is voor Poetin dus onbespreekbaar. "Oekraïne is terecht bang dat het aan zijn lot wordt overgelaten", zegt Deen. Daarom blijft het Europa en de VS steeds wijzen op het bloedige conflict in het oosten van het land, waarbij in zeven jaar tijd 14.000 mensen zijn gedood.
Onlangs beweerde de regering van Oekraïne een staatsgreep te hebben verijdeld. Er werd verwezen naar audio-opnames met Russische stemmen, maar een concrete beschuldiging tegen het Kremlin werd niet uitgesproken. "Er is maar heel weinig informatie door Zelensky over naar buiten gebracht", zegt Wijninga. "Is er werkelijk een coup voorkomen, of is dat een poging om het westen onder druk te zetten om veiligheidsgaranties te geven?"
'Waarschuwing voor Poetin'
Er valt geen antwoord op te geven, maar het is bij dit conflict belangrijk om zulke vragen te blijven stellen, zeggen de deskundigen. Zo kan het ook zijn dat de Amerikaanse inlichtingendiensten bewust informatie hebben gelekt over een mogelijke Russische invasie. Zoals vandaag The Washington Post schreef op basis van anonieme bronnen binnen de regering en twee weken geleden persbureau Bloomberg.
"Als de VS waarschuwt voor een invasie is dat tegelijk ook een waarschuwing voor Poetin", zegt Wijninga. Het Witte Huis is volgens hem vooral gericht op het voorkomen van een escalatie in Oost-Europa, zodat president Biden zijn buitenlandse beleid kan focussen op zijn belangrijkste concurrent op het wereldtoneel: China.
