Oude tv's en telefoons: 'Mensen weten soms niet wat ze ermee moeten'

Een verouderde mobiele telefoon, kapotte wasmachine of traag geworden laptop: de afvalberg met zulke afgedankte elektronische apparaten groeit snel. Volgens het WEEE Forum, een internationale organisatie die zich bezighoudt met de recycling van e-waste, komt er jaarlijks zo'n 3 à 4 procent elektronisch afval bij.

Om daar aandacht voor te vragen, is de internationale e-waste-dag in het leven geroepen. Die actiedag wordt vandaag voor de vierde keer georganiseerd, tijdens de Nationale Recycleweek die nog tot en met 17 oktober duurt. Consumenten kunnen meedoen aan verschillende inzamelacties en meerdere basisscholen vragen aandacht voor het inzamelen van elektronisch afval.

Het WEEE Forum roept bedrijven en consumenten op om kapotte elektronische spullen zoveel mogelijk te laten repareren of in ieder geval gescheiden in te leveren, zodat ze kunnen worden gerecycled.

Het gaat om grote aantallen: de United Nations University, een onderzoeksorganisatie van de Verenigde Naties. verwacht dat er dit jaar wereldwijd ruim 57 miljard kilo aan elektronische spullen zal worden weggegooid. Dat is gemiddeld iets meer dan 7,5 kilo per persoon.

Verslaggever Mattijs van de Wiel ging voor het NOS Radio1 Journaal langs bij reparatiewinkel Fixers, waar iedere maand duizenden laptops, smartphones en tablets worden hersteld. Maar zo'n reparatie is vaak relatief duur:

In Nederland werd vorig jaar 377 miljoen kilo aan koelkasten, opladers, telefoons, lampen, tv-schermen en fotocamera's bij het vuilnis gezet, bijna 22 kilo per inwoner. Zo'n 58 procent werd ingeleverd bij bijvoorbeeld milieustraten, kringloopbedrijven en inzamelpunten in winkels. Dat inzamelpercentage neemt toe: in 2010 ging het nog om 39 procent.

Niet-ingezameld elektronisch afval kan op verschillende plekken terechtkomen, zegt Kees Baldé, die bij onder meer de United Nations University al jaren onderzoek doet naar e-waste in Nederland en wereldwijd. "Het grootste deel wordt tegen de regels in vermengd met metaalafval, vanwege een financiële prikkel: een ton metaalafval brengt meer op dan een ton aan koelkasten. Ook koelkasten die op straat worden achtergelaten kunnen in dat grijze circuit terechtkomen."

Ongeveer een tiende van de afgedankte elektronische apparaten in Nederland wordt niet apart ingezameld, maar komt in de reguliere afvalbak terecht. "Dat gebeurt vooral met kleinere apparaten", zegt Baldé. "Een muis, een harddisk, een lampje. Mensen weten soms niet wat ze ermee moeten. Het is klein spul, maar in absolute getallen gaat het toch om een significante hoeveelheid."

Door elektronisch afval apart in te zamelen, kunnen metalen en andere grondstoffen er veilig worden uitgehaald en eventueel worden hergebruikt. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor oude smartphones. NOS op 3 legt uit waarom die een '(goud)mijn' bevatten:

Tot slot komt nog een deel van onze e-waste in andere delen van de wereld terecht, met name in West-Afrika. Te denken valt dan bijvoorbeeld aan oude mobiele telefoons of laptops die worden opgeknapt en in het buitenland weer worden verkocht.

"Dat kan in theorie goed werken", zegt onderzoeker Baldé, "want de producten hebben dan een langere levensduur. Maar in de praktijk blijkt een deel van de apparaten bij aankomst in Afrikaanse landen al niet meer te werken. En dan komen ze daar op dumpplekken terecht."