NOS Sport

Een ode aan 70 jaar sportverslaggeving: 'Wat ging er door je heen?'

Op 2 oktober 1951 flikkert het licht in de straten in pakweg Eindhoven, Zaltbommel, Doetinchem en Winschoten. Een grijzig licht, met af en toe een storing. Opa, oma, schoonfamilie en buren, allemaal zijn ze aangeschoven om het wonder te aanschouwen. Het wonder van de eerste televisieuitzending in Nederland.

Slechts vijfhonderd huishoudens beschikten in 1951 over een televisie, dus de kijkers behoorden tot de happy few. Je zou ze willen vragen: "Wat ging er door je heen?"

Een ode aan 70 jaar sportverslaggeving: 'Wat ging er door je heen?'

In 70 jaar is veel veranderd, maar ook veel hetzelfde gebleven. NOS-verslaggever en documentairemaker Kees Jongkind dook met onderzoeker en schrijver Wiep Idzenga in de rijke archieven van het sportinterview. De twee kwamen boven water met een rijke bloemlezing, met als grote gemene deler die ene vraag: "Wat ging er door je heen?"

"Sportjournalisten worden erom uitgelachen, omdat het zo'n groot cliché is", weet Jongkind. "Wie de vraag stelt, schaamt zich ervoor. Niet voor niets hebben we allerlei manieren gevonden om het anders te formuleren: van "hoe heb je dit voor elkaar gekregen" tot "zeg het maar...". Maar het is wel dé hamvraag."

Het interview direct na de wedstrijd levert vaak de mooiste emoties op. Kijkers thuis willen het zien, willen het weten en willen hun eigen gevoel bevestigd zien. Of juist niet.

De woede van Seedorf

Zoals in 1996. Het Nederlands elftal had bij het EK van 1996 zijn tweede groepswedstrijd gewonnen, met 2-0 van Zwitserland. Maar na afloop is de spanning om te snijden. En dan stapt Jongkind op Clarence Seedorf af.

Seedorf begon de wedstrijd als centrale verdediger, maar werd met geel op zak al na 20 minuten gewisseld door bondscoach Guus Hiddink. "Na afloop stond hij daar met een pet op en een stuk kauwgom in zijn mond. Mijn openingsvraag ("Is dit het einde van Clarence Seedorf in het Nederlands elftal?') was misschien ook iets te veel met de botte bijl. Het werd een van mijn meest ongelukkige interviews ooit."

Tussen de regels door: 'Nog een vraag stellen heeft niet veel zin, hé?'

Een paar meter verderop spreekt Edgar Davids met de schrijvende pers. De bankzitter van die avond verklaart dat "de bondscoach zijn hoofd uit het achterwerk van sommige spelers moet halen."

Jongkind is zich nog nergens van bewust, al voelde hij in gesprek met Seedorf ook wel hoe slecht de sfeer was in het Nederlandse kamp. "Het interview kwam totaal niet uit de verf en ik was er ook niet blij mee. Sterker, achter mij stond Ewoud van Winsen (tegenwoordig adjunct-hoofdredacteur, maar toen nog redacteur) om de banden zo snel mogelijk naar de regiewagen te brengen. Ik riep nog dat ze het interview eerst moesten bekijken en vond zelf misschien wel dat we het niet moesten uitzenden. Maar regisseur Martijn Lindenberg heeft het interview gewoon ingestart. Achteraf terecht, want het paste in die explosieve avond van Oranje."

Speuren in het collectieve geheugen

Veel sportinterviews kort na de finish zijn onderdeel geworden van het collectieve geheugen. Soms denken we dat dat het geval is. "Iedereen in Nederland kent de uitspraak van Romario: 'Ik ben een beetje moe'. Ook ik wist zeker dat hij dat ooit in een van onze uitzendingen gezegd heeft voor de camera. Maar hoe Wiep en ik ook zochten, we konden het fragment niet vinden."

Jongkind en Idzenga begonnen een speurtocht in het collectieve geheugen: "We hebben zelfs oproepen gedaan via social media of mensen een videofragment kenden waarin hij die uitspraak deed. Maar ook daar kwam het bewuste fragment niet uit naar voren. Toen begonnen we ons wel af te vragen: 'Heeft Romario dat eigenlijk wel gezegd?'.

Is dit de oorsprong van Romario's 'beetje moe'? 'Heb een beetje dorst en ben doodop'

Uren aan videobeeld en documentaires over de Braziliaanse dribbelaar van PSV werden bekeken, maar nergens doet hij de gevleugelde uitspraak. Althans niet op beeld. Het dichtst in de buurt komt een interview van Kees Jansma in de kleedkamer na de kampioenswedstrijd van PSV in 1991.

"We weten het niet zeker, maar dat zou weleens het begin kunnen zijn geweest van die mythe", vermoedt Jongkind. "Romario zegt: 'Ik heb een beetje dorst en ben doodop.' Misschien is dat in ons collectieve geheugen samengeklonterd tot 'ik ben een beetje moe'? En werd dat weer een running gag?"

Evert tackelt Evert

Honderden interviews heeft Jongkind de revue zien passeren in de afgelopen maanden. Welk fragment maakte de meeste indruk? Jongkind, na enige aarzeling: "In 1985 stond Evert ten Napel te wachten op de Bonkevaart in Leeuwarden. Zijn taak was duidelijk: hij moest de winnaar van de Elfstedentocht - de eerste in meer dan 30 jaar - voor de camera krijgen. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan."

Evert tackelt Evert: hoe Elfstedenwinnaar Van Benthem meteen in de huiskamer kwam

"Het hoge shot, waarin Evert naar voren rent en hem echt bij zijn kladden grijpt", vertelt Jongkind met onverholen bewondering. "Als hij dat niet gedaan had, dan zou Van Benthem pas drie uur later in de uitzending zijn geweest. Meteen daarna zie je ook de chaos rond Van Benthem. De koningin stond te wachten, maar de missie van Evert ging even voor."

Stomme vragen

De tranen van Gerrie Knetemann op de schouder van Mart Smeets, of die van Frank de Boer, Noël van 't End en Sjinkie Knegt. De ingehouden woede van Sven Kramer na zijn beroemde foute wissel bij de Winterspelen van Vancouver. De euforie van Ellen van Langen na haar gewonnen olympische 800 meter in Barcelona. 'Hoi lief, heb je het gezien", schalt ze door de loodzware mobiele telefoon, destijds een noviteit.

Dat laatste was een list van toenmalig NOS-verslaggever Sierd de Vos, die de vriend van Van Langen aan de lijn had en de kersvers olympische winnares zo voor de camera kon lokken. Dezelfde verslaggever deelde vier jaar eerder in de Oranje-euforie.

Op de grasmat van het Volksparkstadion achter de uitzinnige spelers van Oranje na de historische 2-1 zege op West-Duitsland, heeft De Vos eigenlijk maar een vraag. "Frank, Frank, hoe voel je je?"

Voordat Frank Rijkaard kan antwoorden wat er door hem heen gaat, grijpt Ruud Gullit in: "Wat een stomme vraag, man!"

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl