Zorgsector financieel gezond, maar 'rekening van coronajaar 2020 komt nog'

Zorginstellingen stonden er in 2020 gemiddeld genomen financieel gezond voor. Toch zijn de conclusies die je op basis van de Barometer Nederlandse Gezondheidszorg kunt trekken, niet onverdeeld positief. "Ogenschijnlijk hebben de zorginstellingen het niet zo gek gedaan, maar de rekening komt nog", waarschuwt onderzoeker Rob Leensen.

Elk jaar bekijkt consultants- en accountancykantoor EY de financiële gezondheid van de zorgsector. Dat doen ze op basis van de jaarverslagen van zorginstellingen. Dit jaar bekeken ze de financiële informatie van 423 instellingen, zo'n 75 procent van de zorgsector.

De rekening

"Allereerst zijn de cijfers nog iets vertekend. Dat komt doordat met name jaarrekeningen van instellingen die het financieel zwaar hebben, ontbreken. Ook de overheidssteun vertekent het beeld", legt Leensen uit. Hij verwacht de cijfers van 2020 naar beneden te moeten bijstellen zodra alle jaarrekeningen er zijn.

Dat de zorgmedewerkers in coronajaar 2020 hard hebben gewerkt, zie je volgens de onderzoeker terug in de cijfers. "Het ziekteverzuim is heel beperkt toegenomen, medewerkers zijn minder van baan gewisseld dan in andere jaren en daardoor zijn er minder externen ingehuurd door zorginstellingen."

Maar de onderzoekers verwachten dat je de effecten van de hoge werkdruk in 2020 pas dit jaar gaat zien. "Denk aan mensen die alsnog wisselen van baan of medewerkers die nu uitvallen", zegt Leensen. Deze consequenties en bijbehorende kosten staan pas op de jaarrekening van 2021. "Bovendien", schrijven de onderzoekers, "vangen veel zorgorganisaties tekorten op met personeel dat niet in loondienst is. Dat brengt relatief hogere personeelskosten met zich mee en daarmee een fiscaal risico voor deze werkgevers."

Steunmaatregelen

De steunmaatregelen van de overheid hebben hun werk gedaan, maar er zijn daardoor wel significante verschillen ontstaan tussen de deelsectoren in de zorg. Nederland kent drie belangrijke financiële loketten voor de zorg, en niet al die loketten hadden even diepe zakken. Zo financiert het Rijk via zorgkantoren de langdurige zorg zoals de ouderen- en gehandicaptenzorg, vergoeden de zorgverzekeraars de ziekenhuiszorg en worden de jeugdzorg en jeugdpsychiatrie betaald door de gemeenten.

"Voor de ouderen- en gehandicaptenzorg, gefinancierd door het Rijk, werden alle kosten vergoed en gederfde inkomsten gecompenseerd", vertelt Leensen. "Terwijl de sectoren die met de gemeenten te maken hebben, er het minst gunstig vanaf kwamen."

Voor de ziekenhuizen die onderhandelden met de zorgverzekeraars is een gemengd beeld te zien: "Bij sommige regelingen is ervan uitgegaan dat de variabele kosten wegvallen. Dat is redelijk uitgekomen bij de grotere ziekenhuizen, maar de kleine ziekenhuizen hebben hierop verlies geleden. Die hebben het financieel veel moeilijker gehad."

Financieel gezond

Toch staat de Nederlandse zorgsector niet op omvallen. Met een gemiddelde rating van bbb+ kunnen zorginstellingen blijven rekenen op de bereidheid van banken om te financieren. En de buffers zijn voldoende om het coronajaar 2020 op te vangen. Bovendien wordt er voor 2021 een kleinere impact van corona verwacht. De zorgsector kan zich dit jaar dus herpakken.