Luchtvervuiling Jakarta: na twee jaar uitspraak in zaak van burgers tegen de president

Meer dan twee jaar geleden was de maat vol voor een groep inwoners van de Indonesische hoofdstad Jakarta. Ze spanden, samen met een aantal milieuorganisaties, een rechtszaak aan tegen onder meer president Joko Widodo omdat ze vinden dat er te weinig wordt gedaan tegen luchtvervuiling in de stad. Naar verwachting komt de uitspraak, na veel uitstel, over twee weken.

Uit diverse onderzoeken blijkt dat de luchtkwaliteit in Jakarta slecht is. Volgens de World Air Quality Index behoort de stad tot de top 10 van meest vervuilde hoofdsteden ter wereld. In een rapport van de Air Life Quality Index uit 2019 staat dat de levensverwachting van inwoners van Jakarta gemiddeld 2,3 jaar korter is door de slechte luchtkwaliteit.

Voor die luchtverontreiniging zijn meerdere oorzaken, vertelt hoogleraar luchtkwaliteit Guus Velders. "Zo is er veel verkeer en gebruiken veel mensen daar vervuilende auto's en motoren. Ook voldoet de industrie niet aan de eisen die we in Europa hebben, bijvoorbeeld in de kolencentrales. Daarnaast kan het aansteken van bosbranden om nieuwe landbouwgrond te creëren ver buiten Jakarta, ook leiden tot luchtvervuiling in de stad."

Volgens Zuidoost-Aziëcorrespondent Annemarie Kas, die in Jakarta woont, speelt de ligging van de stad ook een rol. "Jakarta ligt laag en zakt steeds verder weg. En de wind staat vanuit de kolencentrales in de richting van de stad. De vuile lucht blijft als een soort deken hangen boven Jakarta."

Er zijn meerdere stoffen die de luchtkwaliteit bepalen, maar de hoeveelheid fijnstof in de lucht, uitgedrukt in PM2.5, is de belangrijkste:

Als het in Nederland winter is, is de luchtkwaliteit beter in Jakarta dan tijdens het droogseizoen. "Bij veel neerslag regent de lucht als ware schoon, daarmee haal je een hoop verontreiniging weg. Dus in het regenseizoen is de kwaliteit beter", vertelt Velders. "Maar andere vervuilende bronnen gaan het hele jaar door, zoals de industrie en het verkeer."

Voor de groep inwoners dus reden om een rechtszaak aan te spannen. Dat deden ze samen met onder meer Greenpeace en het Indonesian Center for Environmental Law. Naast de president hebben ze ook de minister van Mileu en Bosbouw, de minister van Binnenlandse Zaken, de minister van Volksgezondheid, de gouverneur van Jakarta en de gouverneurs van de provincies Bondan en West-Java aangeklaagd.

Volgens The New York Times hebben sommige overheidsinstanties na het begin van de rechtszaak maatregelen genomen en strenger gehandhaafd. Naar eigen zeggen zouden die ontwikkelingen adequaat zijn.

Uitstel

De drie rechters stelden de uitspraak in deze zaak dus al een paar keer uit. "Daar was een mengelmoes aan redenen voor", vertelt Kas. "Van kleine administratieve redenen tot het coronavirus en zelfs persoonlijke omstandigheden van de rechter. Maar deze zaak is ook politiek gevoelig, hoewel daar natuurlijk officieel niets over wordt gezegd. De president wordt aangeklaagd, dat is niet zomaar iets." Dat processen lang duren is in Indonesië overigens niet ongebruikelijk, zegt Kas.

Als de groep burgers en milieuorganisaties gelijk krijgt is het nog maar de vraag wat de overheid gaat doen. "Maar ze zouden kunnen beginnen bij de grote bronnen, de kolencentrales bijvoorbeeld", vertelt Pepijn Veefkind, onderzoeker bij het KNMI. "Die stoten veel zwaveldioxide uit. Als je dat afvangt, heeft dat direct een positief effect op de uitstoot. Dat zijn quick wins."

Maar ook aanpassingen in het verkeer zijn een oplossing, zeggen zowel Velders als Veefkind. "Je zou bijvoorbeeld kunnen handhaven op bepaalde motoren, die niet meer gebruikt mogen worden", aldus Veefkind. Velders: "Roetfilters in dieselvoertuigen kunnen ook een oplossing zijn."

Belangrijk is volgens Velders dat er goede alternatieven komen, als de overheid iets gaat veranderen. "Bijvoorbeeld maatregelen in kolencentrales. De overheid kan zaken daar verbieden en handhaven, maar er moeten ook betaalbare alternatieven zijn voor de mensen."

Het is nu wachten op de uitspraak van de rechter. Die stond voor vandaag gepland, maar is uitgesteld naar 9 september, meldt CNN Indonesia.