De rechters in het MH17-proces zijn klaar met het doornemen van het dossier. In drie dagen tijd heeft de rechtbank geschetst wat er in de 65.000 pagina's aan bewijs te vinden is tegen de verdachten, die ondanks hun afwezigheid terechtstaan.
Een lange reeks foto's, filmpjes, ooggetuigenverklaringen en tapgesprekken kwam de afgelopen dagen voorbij. Die maken, volgens het internationale onderzoeksteam, duidelijk hoe de vier verdachten in de zaak verantwoordelijk waren voor het regelen van de Buk-raketinstallatie waarmee vlucht MH17 werd neergeschoten.
"We hebben een heel goed inkijkje gekregen in het uitvoerige dossier", vindt Hans de Borst, die zijn dochter verloor bij de ramp en het proces op de voet volgt. Hij vond de aaneenschakeling van details aangrijpend. "Het geeft een overweldigend beeld van de betrokkenheid van deze verdachten, maar ook van Rusland."
Net als De Borst zeggen ook andere nabestaanden een beter beeld te krijgen door de informatie die tijdens het proces voorbij komt:
De rechtbank heeft zich nadrukkelijk niet uitgelaten over de inhoud van het dossier. Dat gebeurt pas in het vonnis.
Verbijsterd
Vandaag ging het onder andere over wat er gebeurde nadat het vliegtuig van Malaysia Airlines was neergeschoten. Aan boord waren 298 passagiers, onder wie 196 Nederlanders. Vlak na de crash belde rebellencommandant Chartsjenko zijn meerdere Doebinski. Beide mannen staan terecht in de zaak.
Chartsjenko: "We zijn op de plek. We hebben al een Sushka [gevechtsvliegtuig, red.] naar beneden gehaald."
Doebinski: "Goed gedaan!"
De separatisten verkeerden in de veronderstelling dat ze een gevechtsvliegtuig van het Oekraïense regeringsleger hadden geraakt. Volgens een getuige waren ze verbijsterd, toen ze er ter plekke achter kwamen dat het om een passagiersvliegtuig ging.
Doosje naar de uitgang
Niet alle verdachten in de MH17-zaak waren daarvan meteen op de hoogte, schetste de rechtbank uit het dossier. Zo werd Doebinski twee uur na de crash gebeld, of hij iets wist over een neergestorte Boeing. Dat wist hij niet, antwoordde de separatistenleider.
Kort daarna beweerden de rebellen dat het vermeende gevechtstoestel de MH17 had aangevallen. Volgens een andere verdachte separatistenleider, Poelatov, hadden zijn mannen dit met eigen ogen gezien.
"Eerlijk gezegd geloof ik daar weinig van", reageerde de toenmalige minister van defensie in het rebellengebied, Girkin, in een afgeluisterd gesprek. Ook hij staat terecht in de MH17-zaak op verdenking van moord op alle inzittenden.
Girkin gaf volgens het onderzoeksteam opdracht om de Buk snel weer weg te halen uit het gebied, terug naar Rusland. Het "doosje" moest naar de "uitgang" gebracht worden, heette dat in codetaal.
Vervalst
Rusland ontkent iedere betrokkenheid bij de MH17-ramp, levert de verdachten niet uit en claimt dat verschillende bewijsstukken zijn gemanipuleerd. De rechtbank las uit het dossier voor hoe dit door het onderzoeksteam wordt weerlegd.
Zo was er een YouTube-filmpje, volgens Rusland nep omdat de datum niet klopt. Het Nederlands Forensisch Instituut kwam erachter dat het ging om een programmeerfout in de software van YouTube, waardoor de datum verkeerd werd geregistreerd. Dit wordt bevestigd door het techbedrijf.
"Het is toch wel bijzonder hoe al die taps en beelden uit den treure zijn gecontroleerd op vervalsing", vindt nabestaande Anton Kotte. "Tot nu toe hebben we alleen maar brokjes gezien van het onderzoek, nu is alles achter elkaar gezet, in zijn totaliteit."
De verdediging van Poelatov, de enige verdachte die zich in de rechtszaal laat vertegenwoordigen, wilde niet reageren op wat er de afgelopen dagen op tafel kwam. "Wij hebben niet zozeer nieuwe dingen gehoord", zei advocaat Sabine ten Doesschate. "Verder vinden wij het pleidooi het moment voor de verdediging om te reageren." Dat staat pas gepland voor komend voorjaar.
Nieuwsuur en NOS op 3 publiceerden eerder afgeluisterde telefoongesprekken, die waren ook te horen in de rechtbank:
