Tulsa herdenkt na 100 jaar massamoord op zwarte Amerikanen

"Ik zal nooit het geweld van de witte menigte vergeten toen we ons huis verlieten. Ik zie nog steeds voor me hoe zwarte mannen werden neergeschoten, hoe zwarte lichamen op straat lagen. Ik ruik nog steeds de rook. Ik zie nog steeds het vuur. Ik zie ook hoe de panden van zwarte ondernemers in brand staan. Ik hoor het gegil. Ik maak de massamoord nog elke dag mee."

Dat vertelt de 107-jarige Viola Fletcher, die de massamoord op zwarte Amerikanen in Tulsa overleefde. Op 31 mei 1921 begon die golf van geweld, en die duurde de hele nacht, vandaag 100 jaar geleden dus. Waarschijnlijk kwamen in die uren, die onder de naam Tulsa Race Massacre de geschiedenis in zijn gegaan, zo'n 300 mannen, vrouwen en kinderen om. Bijna 10.000 mensen bleven dakloos of hulpbehoevend achter.

De Amerikaanse president Biden brengt vandaag een bezoek aan de stad om stil te staan bij het bloedbad. Hij herdenkt - als eerste Amerikaanse president - de doden die vielen en spreekt met nabestaanden. "Biden erkent hiermee het grote leed dat de zwarte bewoners van Tulsa is aangedaan", zegt VS-correspondent Ryan Hermelijn.

"Hij zegt: dit is niet alleen iets van vroeger. Hij verbindt het bloedbad van een eeuw geleden met het Amerika van nu en zegt dat het institutionele racisme nog steeds aanwezig is en uit de Amerikaanse samenleving moet worden gebannen."

Wat is er gebeurd?

De massamoord vond plaats in een van de rijkste zwarte buurten in Amerika: Greenwood, ook wel Black Wall Street genoemd. Die zwarte buurt floreerde in de jaren 20 van de vorige eeuw en stond vol met hotels, dure kappers, theaters, en restaurants.

"Greenwood was een plek waar zwarte Amerikanen een nieuw begin maakten na de burgeroorlog (...). De buurt was de thuisbasis van een groeiend aantal prominente zwarte ondernemers en zwarte arbeidersgezinnen die zich inzetten voor sociale en economische kansen", is te lezen in een verklaring van het Witte Huis.

De directe aanleiding voor het geweld was een zwarte jongeman die werd beschuldigd van een aanval op een jong wit meisje in een lift. Een bende van witte mannen besloot dat de jongen moest worden gelyncht. De zwarte gemeenschap probeerde dat te voorkomen en verzette zich. Maar toen dat uit de hand liep, viel de witte meute Black Wall Street binnen.

De witte bendes kregen daarbij hulp van de lokale politie, die veel mensen beëdigde als hulpsheriff zodat ze naderhand niet vervolgd konden worden voor het geweld. Huizen werden platgebrand en iedereen die in de weg stond, werd gedood. De ochtend erna was er niets meer over van de wijk.

Het voorval met de jongen in de lift werd door de witte gemeenschap aangegrepen om hun afgunst over de zelfvoorzienendheid van de inwoners van Black Wall Street te uiten, zegt Hermelijn. "Witte inwoners waren jaloers op de bloeiende zwarte gemeenschap. Greenwood had de witte mensen niet nodig om economisch en sociaal te floreren."

Ook het Witte Huis noemt Greenwood daardoor "een doelwit van racisten".

Het bloedbad van Tulsa was decennialang een verborgen verhaal. Twee jaar geleden besloot de burgemeester van de stad het moordonderzoek te heropenen en op zoek te gaan naar de massagraven van de honderden zwarte slachtoffers. Inmiddels is waarschijnlijk één zo'n graf gevonden. Ook vandaag wordt er weer gegraven naar een mogelijk massagraf.

Volgens Hermelijn zijn er een aantal redenen waarom het bloedbad niet in de geschiedenisboeken terecht is gekomen. "De witte gemeenschap hield zijn mond dicht en schoof dit onder het tapijt. De mensen die zich misdragen hebben, zijn iemands broer, vader of zoon, zeiden ze."

Daarnaast kroop de zwarte gemeenschap in zijn schulp uit angst voor herhaling. "Het was zelfcensuur ter zelfbescherming", zegt Hermelijn. "Het was te pijnlijk."

Nieuwsuur maakte eerder deze video over het drama:

Het is niet dat de zwarte inwoners van Greenwood niets hebben geprobeerd. "Ze probeerden geld te krijgen van verzekeringsmaatschappijen om weer op te kunnen bouwen, maar dat lukte niet. De verzekeringsmaatschappijen beschouwden de massamoord als rellen en bij rellen werd geen verzekeringsgeld uitgekeerd. Dat was voor deze gemeenschap de bevestiging dat er toch geen gerechtigheid kon worden behaald."

Maar de laatste jaren is dat veranderd. Mondjesmaat werd het bloedbad weer onderwerp van gesprek "Maar dat gebeurde eerst alleen in de zwarte intellectuele kring. Na de dood van George Floyd veranderde dat: er kwam steeds meer introspectie bij een groot deel van de Amerikanen over hoe de VS is omgegaan met de zwarte gemeenschap."

En nu is er voor het eerst een president die het belang van de erkenning van dit bloedbad benoemt. "En hij zegt: het was kwalijk dat Amerika deze inktzwarte en bloedrode pagina's uit de geschiedenis negeerde. Laten we er samen iets aan doen."