Bolsonaro wil stoppen met ontbossing Amazone, ‘maar niemand gelooft hem’

• Heleen D'Haens

  redacteur Buitenland

Als de Amerikaanse president Biden een deal sluit die de ontbossing in de Braziliaanse Amazone een halt kan toeroepen, klinkt dat als goed nieuws voor milieuorganisaties. Toch maken juist zij zich de laatste weken grote zorgen.

De reden daarvoor is niet de Amerikaanse president, die inmiddels bewezen heeft de klimaatkwestie serieus te nemen, maar de man met wie hij onderhandelt: de Braziliaanse president Bolsonaro, klimaatontkenner pur sang. Vreemd genoeg zegt juist hij de kap van het regenwoud in zijn land drastisch te willen beperken.

Maar zijn woorden zijn weinig waard, vrezen zijn tegenstanders.

Totale omslag

Toen Biden tijdens zijn verkiezingscampagne in september zei dat hij 20 miljard dollar wilde ophalen om het regenwoud te redden, en dat landen die niet meewerkten daarvoor economisch zouden boeten, noemde de Braziliaanse president dat nog "een laf dreigement".

Nu het zover is, heeft Bolsonaro het geweer van schouder veranderd. In aanloop naar de wereldwijde online klimaattop van gisteren en vandaag, stelde zijn regering voor om tegen 2030 volledig te stoppen met ontbossing in het regenwoud. In ruil voor een fikse financiële bijdrage van de VS, te beginnen met een aanbetaling van 1 miljard dollar, wil zijn regering investeren in de ontwikkeling van duurzame verdienmodellen in het Amazonegebied.

Bij een andere president zou het aanbod wellicht een goede start zijn geweest voor onderhandelingen met de Amerikanen. "Maar het probleem bij Bolsonaro is dat helemaal niemand in Brazilië hem gelooft", zegt correspondent Marc Bessems. Meer dan 200 Braziliaanse organisaties ondertekenden een brief waarin ze Biden vragen geen afspraken te maken met hun president. Zij vrezen dat de regering geld dat bedoeld is voor het bestrijden van ontbossing zal besteden aan de landbouwbedrijven die ervoor verantwoordelijk zijn.

Politieke wil

Dat ongeloof heeft Bolsonaro aan zichzelf te danken. Het regenwoud waarvan hij nu zegt dat hij het wil beschermen, bungelt in de praktijk al jaren onderaan zijn prioriteitenlijstje. Het stuk Amazone dat vorig jaar in Brazilië verdween, was het grootste stuk in de afgelopen twaalf jaar. Ook bezuinigde de regering-Bolsonaro fors op de overheidsinstelling die illegale ontbossing controleert.

"De bescherming van het regenwoud is geen kwestie van geld, maar vooral van politieke wil", stelt Bessems vast. "Een fonds van Noorwegen en Duitsland, dat speciaal voor dit doel was opgericht, heeft nog miljoenen klaarliggen. Maar het geld is geblokkeerd omdat Bolsonaro de regels die eraan verbonden waren, wilde veranderen."

NOS op 3 maakte vorig jaar een uitlegvideo over de versnelde ontbossing onder Bolsonaro:

Waarom dan die plotse draai in het standpunt van de Braziliaanse regering? "Dat komt doordat de druk op Bolsonaro nu zelfs in het binnenland gigantisch is", legt Bessems uit. "Vertegenwoordigers van de landbouwsector, die de motor vormt van de Braziliaanse economie, vrezen dat Bolsonaro's reputatie als milieu-schurk hen geld kan kosten."

Dat bleek bijvoorbeeld vorig jaar, toen een vrijhandelsakkoord met de EU afsprong omdat onder meer Nederland geen zaken wilde doen met de Braziliaanse president. Ook roepen steeds meer consumenten elkaar op om geen producten te kopen uit Brazilië. "Zo kost het slechte imago van Bolsonaro geld, en daar zijn ze in Brazilië heel gevoelig voor", zegt Bessems.

Eerst handelen, dan geld krijgen

Het blijft de vraag of het voor Biden een goed idee is om toch een deal te sluiten met de klimaatsceptische Bolsonaro. "Een alternatief in Brazilië is er op dit moment niet", zegt Bessems. "Maar milieuorganisaties hopen dat Biden eerst een bewijs van goede wil eist, voordat hij Bolsonaro geld geeft."

De Amerikaanse regering heeft nog niet gereageerd op het voorstel van Brazilië. Wel zei een woordvoerder van Bidens klimaatteam eerder van Bolsonaro "een politiek teken" te willen zien "dat illegale ontbossing in de Amazone niet wordt getolereerd." De woordvoerder voegde daaraan toe dat er nog veel werk moet worden verzet voordat het tot een akkoord komt.

Maar als Biden stappen wil maken in de strijd tegen klimaatverandering, kan hij daarbij niet om Brazilië heen, benadrukte dezelfde woordvoerder. "Het regenwoud is ontzettend belangrijk om CO2 uit de lucht te halen en filteren, en het is in gevaar. Wij denken dat het de moeite waard is om hier tijd aan te besteden."