NOS NieuwsAangepast

Al-Qaida's toekomst zonder Bin Laden

door buitenlandredacteur Floris Harm

Jarenlang leidde Osama bin Laden de meest gevreesde terroristische organisatie ter wereld. Geen wonder dat er een zucht van opluchting wordt geslaakt in de landen die bang waren voor een aanslag van al-Qaida.

Maar waarnemers vragen zich af of er niet te vroeg wordt gejuicht. Zij denken dat de dood van Bin Laden uiteindelijk niet veel uitmaakt. Bin Laden had de laatste jaren meer een symbolische functie gekregen, zegt defensiespecialist Ko Colijn van het Instituut Clingendael.

"Het is natuurlijk psychologisch een enorme klap voor al-Qaida, maar of hij werkelijk nog de commandant was in het centrale hoofdkwartier, daar moet je sterk aan twijfelen."

Leiderschap

Het leiderschap van al-Qaida wordt naar verwachting overgenomen door Ayman al-Zawahiri. Deze Egyptische oogarts is al jaren de nummer twee en ideoloog van al-Qaida. Hij treedt regelmatig op in videoboodschappen waarin al-Qaida mededelingen aan de buitenwereld doet.

Al-Zawahiri is voor het laatst in 2001 in het Afghaanse stadje Khost gezien. Zijn vrouw en kinderen kwamen dat jaar naar verluidt om bij een Amerikaans bombardement. Sindsdien zit hij ondergedoken, mogelijk in Afghanistan of Pakistan.

Naast al-Zawahiri is er nog een aantal leiders in Afghanistan actief, maar al-Qaida is sinds 2001 (nog meer) uitgegroeid tot een versplinterde organisatie. Het beeld van al-Qaida dat vanuit de bergen aanslagen in de westerse wereld voorbereid klopt al lang niet meer, zeggen veiligheidsspecialisten.

Handelsmerk

Al-Qaida is beter te vergelijken met een handelsmerk waaronder individuen overal ter wereld aanslagen kunnen plegen. "Een man, een bom, is al-Qaida's filosofie", zegt Ahmed Rashid op de BBC. Rashid doet al jarenlang onderzoek naar de politieke situatie in Pakistan en Afghanistan.

"Iedereen kan zich aansluiten door ergens een bom te leggen. Bijna iedereen kan in Pakistan of Afghanistan komen trainen met een van al-Qaida's bondgenoten zoals de Pakistaanse Taliban."

Naast Pakistan zijn er in Algerije en Jemen zeer actieve takken van al-Qaida. Ook in de westerse wereld zijn (slapende) al-Qaidacellen: "Voor 11 september 2001 waren er geen al-Qaidacellen in Europa bekend, behalve in Hamburg. Vandaag de dag is er in elk Europees land een al-Qaidacel", zegt Rashid.

Martelaars

De dood van Osama bin Laden zal daar geen eind aan maken, denkt ook Binoy Kampmark. "Sterker nog, een dode Bin Laden is misschien nog wel beter dan een levende Bin Laden", aldus de veiligheidsdeskundige van het Melbourne Royal Institute of Technology in de Financial Times. "Martelaars zijn enorm belangrijk voor revolutionaire bewegingen. De dood van Bin Laden vormt daarop geen uitzondering."

In Afghanistan en Pakistan is men bang voor een nieuwe golf van aanslagen van al-Qaidaterroristen - uit wraak en om te laten zien dat ze nog steeds kunnen doen wat ze willen.

Kalifaat

Zonder voorbij te gaan aan het enorme menselijk leed dat zoiets met zich meebrengt, ziet Ko Colijn dat al-Qaida uiteindelijk niet het doel zal bereiken dat Bin Laden voor ogen stond: revolutie, de omverwerping van regeringen en de vestiging van een moslimfundamentalistisch kalifaat.

"Osama was een buitengewoon invloedrijke en sluwe man, wiens rol bijna uitgespeeld was. Want in Noord-Afrika en het Midden-Oosten bewijst de Arabische lente dat het jihadisme er een hele grote concurrent bij heeft gekregen: de zelfbewuste burger die niets van al-Qaida moet hebben, maar die met Facebook en Twitter voor hele seculiere dingen als mensenrechten en democratie opkomt. En daar begreep Osama bin Laden helemaal niets van."

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl