Bibliotheek dicht of belasting omhoog? Gemeenten worstelen met zorgkosten
Waar kunnen gemeenten nog geld vandaan halen? Veel steden en dorpen zien hun reserves opdrogen en hikken tegen tekorten aan. De enige grote knop waaraan ze kunnen draaien is de OZB, de belasting over de waarde van een eigen huis.
"Ik stond voor een moeilijke taak", zegt Herman ter Veen, PvdA-wethouder van Financiën in Opmeer. In zijn gemeente met zo'n 12.000 inwoners stijgt de belasting dit jaar het hardst van het hele land.
Eigenlijk had Ter Veen de gemeente al twee jaar geleden verlaten, om zich volledig te concentreren op zijn eigen bedrijf. Maar dat bedrijf lag stil door corona, en de gemeente was in een bestuurlijke crisis beland door een structureel tekort op de begroting van meer dan een miljoen euro per jaar. Dus werd hij afgelopen zomer wethouder.
Het grootste probleem voor zijn gemeente: stijgende zorgkosten. "Zorgtaken zijn overgeheveld van het Rijk naar de gemeente. Daar heeft het Rijk een vergoeding voor over, maar die is niet voldoende om alles uit te voeren. Dat blijkt al jaren."
De financiële problemen in Opmeer door oplopende zorgkosten zijn geen uitzondering, zegt de Vereniging Nederlandse Gemeenten. Acht op de tien gemeenten vrezen een tekort over 2021.
NOS
NOS
Gemeenten mogen geen tekorten hebben, anders kunnen ze onder curatele komen te staan van het Rijk. Tot nu toe kon Opmeer de reserves aanspreken, maar dat gaat niet langer.
Een kind in speciale jeugdzorg kost al snel een ton.
Met name voor jeugdzorg krijgt de gemeente de begroting moeilijk rond. "Vooral kinderen die in de speciale jeugdzorg komen, dat zijn hele hoge kosten. Een kind kost je als gemeente gauw 100.000 tot 120.000 euro. Zorg weigeren is geen optie."
Maar ook de WMO, de wet maatschappelijke ondersteuning, speelt mee in het vergrijzende Opmeer. Wie bijvoorbeeld een rollator of een rolstoel nodig heeft, doet een beroep op die wet en de gemeente moet betalen.
En dan zijn er nog publieke voorzieningen, zoals de bibliotheek of sportvelden. De bouw van een kantine betalen sportclubs grotendeels zelf, maar het onderhoud van velden komt op rekening van de gemeente. Het vijftien jaar oude kunstgrasveld van de voetbalclub moet vervangen worden: een klus van 300.000 tot 350.000 euro.
Minder harken, bibliotheek verhuist
Los van het geld dat gemeenten van het Rijk krijgen, zijn er maar een paar ingrepen die de wethouder kan doen om het tekort weg te werken. "Of er moet bezuinigd worden, of er moeten voorzieningen gesloten worden, of de belasting moet omhoog."
Er is de afgelopen jaren al bezuinigd in Opmeer. Zoals op het onderhoud van het openbaar groen. Minder vaak bladeren weghalen in de herfst, dat vraagt minder inzet van mensen.
En de bibliotheek gaat verhuizen. Nu zit die nog in een historische boerderij midden in het dorp. "Echt een vijfsterrenlocatie", zegt Ter Veen trots, "maar zo'n gebouw is veel te duur voor de gemeente." Helemaal sluiten is geen optie, vindt de wethouder. Want als zoiets eenmaal weg is, haal je het moeilijk weer terug.
We hebben de toeristenbelasting verhoogd. Dat brengt 10.000 euro op.
Dan is er nog de jaarlijkse landbouwtentoonstelling. "Dat is een begrip, met paardenrennen en veekeuringen. Daar komen heel veel mensen op af vanuit heel Nederland." Die krijgt subsidie, maar minder, net als andere evenementen en organisaties.
Vakantiegangers zijn er weinig in Opmeer, dus de toeristenbelasting is geen vetpot. "We hebben een aantal campings. We hebben wel de toeristenbelasting verhoogd. Dat brengt ongeveer 10.000 euro extra op per jaar."
Niet iedereen in het dorp heeft een eigen huis. De gemeente heeft ook geld gehaald uit de reserves van het eigen woningbedrijf, dat 900 sociale woningen verhuurt.
Tientjes per jaar meer
En dan blijft volgens de wethouder nog maar één knop over: de OZB. De enige grote inkomstenbron waar gemeenten zelf over gaan, die niet afhankelijk is van het Rijk. Volgens de Vereniging Nederlandse Gemeente is de belasting goed voor gemiddeld 8 procent van wat er binnenkomt.
Wie in Opmeer een huis van 250.000 euro bezit, gaat 80 euro per jaar meer betalen. Dat is opgeteld ruim een half miljoen euro per jaar. Ter Veen: "Net evenveel als vijf kinderen in de speciale jeugdzorg."
