Rob Trip brengt Februaristaking van 1941 tot leven in podcastserie
"Staakt! Staakt! Staakt!" Het is deze week 80 jaar geleden dat tienduizenden Nederlanders, midden in de oorlog, gehoor gaven aan die dringende oproep en hun werk neerlegden. De aanleiding was een razzia in Amsterdam waarbij de Duitsers bijna 400 Joden oppakten en afvoerden. Deze Februaristaking van 1941 is het enige openlijke protest geweest tegen de Jodenvervolging in bezet Europa.
Over de staking, de spanning bij de actievoerders en de gevolgen ervan maakte Rob Trip een bijzondere podcast in vijf afleveringen, die vanaf vandaag te beluisteren is. "De podcast is een zoektocht naar moed en verzet, maar ook naar ruzie, die na de oorlog over de staking ontstond", zegt Trip.
Beluister de podcast hier:
De stakers zijn inmiddels allemaal overleden. Om hun verhalen te laten horen, zijn de makers diep in het omroeparchief gedoken. Ze vonden interviews terug uit de jaren 60 en de jaren daarna. Daarin vertellen de stakers hoe de stakingsdagen van 25 en 26 februari 1941 verliepen. Tienduizenden mensen in Amsterdam en omstreken deden mee aan de staking.
"Het is alsof je erbij bent. Je hoort de angst, maar ook de euforie als het lukt", vertelt Rob Trip. Zoals bij de trambestuurder Gerrit Blom, die ook het werk neerlegde. Het idee was dat heel Amsterdam zou merken dat er een staking was, als de trams niet reden.
"De zenuwen zaten in mijn strot. Ik hoopte dat het goed zou zijn. De angst voor mislukking, dat het toch nog mis zou gaan. Toen hoorden we dat het lukte. Je wordt steeds enthousiaster, je raakt je spanning kwijt."
De staking was een reactie op het oppakken van honderden Joden in Amsterdam. De opdracht voor deze eerste grootscheepse razzia kwam van de nazi-top in Berlijn. Het was een vergelding voor het doden van een NSB'er door een Joodse knokploeg.
Ooggetuigen vertellen in de podcast hoe ze zagen dat bij het Jonas Daniël Meijerplein de jonge mannen bij de razzia hardhandig werden opgepakt en afgevoerd naar concentratiekampen. Op twee na overleefde niemand het, bijna al deze Amsterdammers waren binnen een jaar dood. Kapotgewerkt in de steengroeve van concentratiekamp Mauthausen.
Onderzoeker Wally de Lang vertelt in de podcast over haar recente ontdekking dat enkele tientallen mannen zijn vergast in een kasteel vlak bij het kamp. Een deel van de opgepakte Joden werd zo gebruikt om het proces van vergassen op grote schaal te perfectioneren.
Rob Trip spreekt ook met Ella Schirmann, de dochter van Meier Vieijra. Ella heeft haar vader nooit gekend, haar moeder was net in verwachting van haar toen hij werd opgepakt.
"Mijn vader was onderweg naar zijn ouders die woonden op het Jonas Daniël Meijerplein. Hij kwam de hoek om, zag wat er gebeurde en hij vluchtte de trap op naar zijn moeder, maar daar werd hij vandaan gehaald door de Duitsers en op dat plein neergezet." Meier Vieijra overleed net als de meeste opgepakte mannen in concentratiekamp Mauthausen.
Wat leverde de staking op?
Trip zoekt in de podcast antwoord op de vraag hoe het kan dat het enige openlijke protest in Europa tegen de Jodenvervolging in Nederland plaatsvond. Het land waar uiteindelijk naar verhouding juist de meeste Joden werden gedeporteerd. Heeft die staking wel wat opgeleverd?
"Al deze verhalen, aangevuld met gesprekken met deskundigen die de gebeurtenissen in een groter geheel plaatsen, geven een bijzonder beeld van de razzia en de staking, maar ook van de herdenkingen na de oorlog. En van de ruzies die ontstonden", zegt Rob Trip. "Het archief was voor ons een schatkist. De stakers vertellen zelf hoe zij die periode hebben beleefd. Als je hun verhalen hoort, word je die oorlogsperiode ingezogen."