Chaos dreigt voor Myanmar: 'Als het leger zwaar geweld inzet, is er geen weg meer terug'

• Wouter Hoogland

Twee weken na de coup in Myanmar lopen de spanningen tussen leger en demonstranten nog steeds op. Vandaag gingen opnieuw duizenden mensen de straat op, waarop het leger gepantserde voertuigen inzette. Kenners vrezen voor chaos: het volk lijkt zich op te maken voor een lange periode van protest, terwijl het leger niet lijkt terug te deinzen voor geweld.

"Het lijkt alsof het leger zelf ook niet weet hoe het verder moet," zegt voormalig ambassadeur Laetitia van den Assum. "Als zij nu breed inzetten op zwaar geweld tegen de bevolking, dan is er geen weg meer terug."

Eerdere grote protesten tegen een militaire overheersing werden in 2008 gesust door het opstellen van een grondwet. "Maar nu wil het leger eigenlijk iets omkeren wat toen in gang is gezet," zegt correspondent Annemarie Kas. "Dat maakt het voor het volk extra moeilijk om te accepteren dat de vrijheden die ze toen hebben gekregen, nu weer worden weggenomen."

Volgens Van den Assum heeft het leger onderschat hoe moeilijk het zou zijn om een volksopstand te onderdrukken. "Vooral de jongeren kennen nu een grotere openheid. Die willen absoluut niet terug naar een situatie waarin het leger de macht heeft."

Ook vandaag gingen duizenden vooral jonge Birmezen de straat op:

De burgerlijke ongehoorzaamheid blijft dan ook toenemen: na de eerste stakingen van vorige week leggen steeds meer beroepsgroepen het werk neer. "Een boel overheidsambtenaren hebben hun posities verlaten, en ook zorgpersoneel en onderwijzers zijn gestopt. Op een gegeven moment stopt het land met functioneren."

Naast het volk heeft het leger te maken met de vele etnische minderheden die Myanmar kent. Veel daarvan hebben ook eigen legers, waarvan enkelen al hebben gezegd dat zij de coup niet accepteren. "Het gevaar is dat hier een burgeroorlog kan ontstaan", zegt Van den Assum. Steeds meer van deze legers gaan achter het volk staan, en trekken een harde lijn bij het gebruik van geweld tegen burgers.

Juist dat geweld tegen burgers ligt de laatste dagen volgens Van den Assum steeds meer op de loer. Aanvankelijk was het vooral de politie die optrad tegen demonstranten, maar nu worden ook legerbataljons ingezet. "Waaronder een beruchte brigade die eerder op brute wijze heeft huisgehouden tegen de Rohingya."

Internationale gemeenschap

In de westerse wereld wordt de coup sterk afgekeurd. Zo heeft de VS sancties afgekondigd. "Maar de internationale gemeenschap is niet eenduidig hierover", zegt Kas. "Landen in de regio bemoeien zich liever niet met de interne zaken van hun buren."

Als internationale druk effect wil hebben, dan zou dat moeten komen van landen die investeren in Myanmar: China, Japan, India en Singapore. "Die zouden als een blok gezamenlijk moeten optrekken, maar dat zie ik niet gebeuren," aldus Kas. Ook Rusland heeft als grootste wapenleverancier invloed in het land, al mengt Moskou zich volgens Van den Assum weinig in de interne politiek van het land.

Het leger zou zelf vooral naar Thailand kijken: volgens Thaise media heeft de militaire leider advies gevraagd aan de Thaise premier, die in 2014 ook met een coup aan de macht kwam. "Maar de situatie in Thailand was destijds enorm anders", zegt Van den Assum. "Daar kon het leger twee bevolkingsgroepen tegen elkaar uitspelen. In Myanmar is het volk juist heel erg eensgezind: het overgrote deel van de bevolking wil het beetje democratie wat ze hebben behouden."