Overheidsaanpak aardbevingsproblematiek maakt uitvoerders gek
Medewerkers van instanties die de gaswinningsschade in Groningen afhandelen zijn gefrustreerd over het uiterst moeizame verloop ervan. Ze noemen het door de overheid bedachte systeem gekmakend en het welzijn van de gedupeerde Groninger zou niet vooropstaan.
Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen spraken tussen februari en september 2020 tientallen mensen die sleutelfuncties hebben bij verantwoordelijke instanties. Dan gaat het bijvoorbeeld om gemeenten, ministeries en de Nationaal Coördinator Groningen (NCG).
De geïnterviewden klagen onder meer over de veelheid aan organisaties met verschillende belangen. De ene instantie kijkt puur en alleen naar de fysieke gesteldheid van een woning op basis van rekenmodellen. De andere wikkelt de schade af, zonder na te gaan of in een later stadium een heel huis moet worden verstevigd.
Financiële belangen
De onderzoekers noemen het opvallend dat niemand in de regio het mandaat heeft om aan de slag te gaan met de woning. De NCG moet als alle onderzoeken klaar zijn ervoor zorgen dat het onveilige huis wordt versterkt. Maar de onderzoekers kregen te horen dat de NCG in de praktijk dat mandaat niet heeft en bij het ministerie "voor ieder adres om geld moet vragen".
De uitvoerders geven aan dat geld ook op andere manieren een belemmering is. Ze zeggen dat de samenwerking vaak misloopt omdat er te veel geld mee is gemoeid. "Er zitten zo veel belangen, het gaat om zo onnoemelijk veel geld, het gaat niet om miljoenen, het gaat om miljarden", beschrijft een van hen. En die belangen liggen, zeggen verschillende professionals, bij het Rijk, de aardbevingsgemeenten, de provincie, maar ook bij ingenieursbureaus en consultants.
NAM niet op afstand
Het rapport bevestigt het wantrouwen van Groningse gedupeerden in de invloed van het gaswinningsbedrijf NAM. Ook veel professionals ervaren dat de NAM nog steeds betrokken is bij de afwikkeling van de schade. Dit ondanks toezeggingen van het gaswinningsbedrijf en Eric Wiebes, tot voor kort minister van Economische Zaken, dat dat niet zo is.
Een van de ondervraagden licht dit nader toe: "Ze kan procedureel wel uit het systeem worden gehaald, maar zij is altijd nog partij, want zij is de schadeveroorzaker. Dus juridisch kun je NAM helemaal niet omzeilen. [...] De NAM is helemaal niet uit het systeem, maar wordt gewoon wat onzichtbaarder gemaakt."
De NAM wilde overigens niet meewerken aan het onderzoek van de RUG. Als argument wordt gegeven dat het bedrijf sinds enige tijd volledig op afstand staat van de schadeafhandeling en de versterking in Groningen.
Overeenkomsten toeslagenaffaire
Volgens een van de onderzoekers, hoogleraar Sociale Psychologie Tom Postmes, zijn er veel overeenkomsten met het parlementaire onderzoek naar de toeslagenaffaire. "Burgers zijn onvoldoende in beeld. Signalen van uitvoerders komen niet boven. Zij geven aan de besluiten van de betrokken ministeries niet aan bewoners te kunnen uitleggen. Maar ons onderzoek voegt er wel iets nieuws aan toe: dit is óók voor professionals een drama."
Postmes constateert dat iedereen die ze spraken, zowel op regionaal als landelijk niveau, op zijn manier probeert het goede te doen. "Maar ze slagen er niet in om het rond te krijgen", aldus Postmes. "Ik denk dat door ons onderzoek sommige vragen heel scherp in beeld komen." Maar ook hij heeft de oplossing niet.
Rode draad in ambtenarend Nederland
Kirsten de Jong uit Siddeburen is een van die gedupeerden. Sinds 2018 weet ze al dat haar monumentale boerderij versterkt moet worden. Maar nog altijd heeft ze geen idee waar ze aan toe is. Het lukt haar niet om de regie zelf in handen te nemen.
Ook zij ziet overeenkomsten met de kinderopvangtoeslag. "Wat mij vooral duidelijk is geworden is dat er vooral heel erg naar procedures en rechtmatigheid wordt gekeken en niemand verantwoordelijkheid durft te nemen om tegen zaken in te gaan. Dat is volgens mij de rode draad in ambtenarend Nederland", vertelt ze. "De organisatie zo ingewikkeld maken dat niemand concreet verantwoordelijk is of in ieder geval niet verantwoordelijk te houden is."
