Zorgen EU over Europese democratieën in jaarlijkse update
Het gaat niet goed met de democratie in de Europese Unie. Dat is de conclusie van een jaarlijks onderzoek dat de Europese Commissie heeft laten uitvoeren. "Het is een rapport dat is bedoeld om de macht van de machtigen te controleren", aldus Eurocommissaris Jourová. De afgelopen dagen is er druk politiek overleg geweest over de tekst.
De aanvankelijke presentatie werd een aantal keer uitgesteld en de Hongaarse premier Viktor Orbán werd begin deze week zo boos over het feit dat zijn land genoemd werd, dat hij het ontslag op staande voet van Jourová eiste.
Die zegt: "Dit is een preventief rapport. We waarschuwen om te voorkomen dat we zwaar geschut moeten gebruiken, zoals artikel 7, waarbij een lidstaat het stemrecht kan worden ontnomen."
In het rapport worden landen beoordeeld op vier criteria: of de rechtspraak onafhankelijk genoeg is, of er sprake is van corruptie, of er voldoende vrijheid voor de media is en of de verkiezingen eerlijk zijn verlopen.
Ziel van de samenwerking
De zorgen gaan vooral over Polen en Hongarije, maar ook landen als Bulgarije, Roemenië, Kroatië en Slowakije doen het volgens de Europese Commissie niet goed. Verder is de persvrijheid in Spanje regelmatig in het geding en is de corruptie in Malta, na de moord op onderzoeksjournalist Daphne Caruana Galizia in 2017, nog steeds niet teruggedrongen.
Het rapport over de toestand van de rechtsstaat is er gekomen op aandrang van het Europees Parlement. D66-parlementslid Sophie in't Veld, een van de initiatiefnemers, is tevreden dat nu de eerste 'rechtsstaat-APK' is verschenen.
"Dit is geen technisch rapport, dit gaat over de ziel van de Europese samenwerking. Knijpen we een oogje dicht terwijl de Unie van binnenuit wordt aangetast door autocratische betonrot of spreken we elkaar daar openlijk op aan?"
Bij GroenLinks willen ze dat het bij de volgende 'keuring' over meer onderwerpen gaat. "Ik denk aan rechten van minderheidsgroepen, maar ook rechten van maatschappelijke organisaties", zegt parlementslid Tineke Strik.
Beklaagdenbank
Hongarije en Polen zijn zo boos over het rapport dat ze dreigen de discussie over het coronaherstelfonds te blokkeren. In juli spraken de EU-leiders af dat er een pot met 750 miljard euro zou komen voor landen die in de financiële problemen zitten door de crisis. Op aandringen van onder meer Nederland werd wel gezegd dat er gekort kan worden als landen zich niet aan de principes van de rechtsstaat houden.
Het Europees Parlement wil dat die tekst scherper wordt geformuleerd, tot ongenoegen van met name de Hongaarse premier Orbán. Die wil de komende dagen op de EU-top in Brussel opnieuw over de kwestie praten en dreigt het coronafonds te blokkeren als zijn land in de beklaagdenbank blijft zitten.
Lof voor Nederland
Ook Nederland wordt onder de loep genomen. Er is veel lof voor de onafhankelijke rechtsspraak die als kwalitatief hoogstaand wordt omschreven. Ook de onafhankelijkheid van de media wordt geprezen.
