'Libië saboteert onderzoek Tripoli-crash'

Door Hans-Jaap Melissen (Wereldomroep) en Hugo van der Parre

Een hartaanval van de piloot: dat moest volgens de Libische autoriteiten de oorzaak worden van de vliegtuigcrash bij Tripoli in mei vorig jaar. Dat zegt Massoud Ibrahim, die als onderzoeker korte tijd betrokken was bij het onderzoek naar de oorzaak van de crash waarbij zeventig Nederlanders om het leven kwamen.

Ibrahim stapte op toen hij merkte dat de Libiërs vooraf al bedacht hadden wat de uitkomst moest worden. Nu het bewind van Kadhafi wankelt, durft hij zijn verhaal te vertellen.

Onderzoek

Massoud Ibrahim, een tanige vijftiger, woont in Benghazi, de stad in het oosten van Libië die in handen is van de opstandelingen. Hij is een ervaren luchtvaartonderzoeker.

Kort na de crash op 12 mei 2010 werd hij door de procureur-generaal gevraagd om deel uit te maken van het team,dat het ongeluk met de Airbus A330 van Afriqiyah Airways moest onderzoeken. Het toestel was die ochtend rond zes uur vlak voor de landingsbaan gecrasht.

De resten van het toestel vormden een lang spoor van brokstukken. Bij de ramp kwamen 103 mensen om het leven, onder wie zeventig Nederlanders. Slechts één jongetje, de 9-jarige Ruben uit Tilburg, overleefde de ramp.

Autopsie

Ibrahim vloog naar Tripoli, maar eenmaal daar aangekomen merkte hij dat de uitkomst van het onderzoek al bepaald was. "Ze vertelden ons dat het een hartaanval was geweest. De gezagvoerder had een hartaanval en dat was het hele verhaal. Ik zei: 'Hebben jullie een lijkschouwing gedaan op het lichaam van de piloot? Ze zeiden 'nee'.'"

Ibrahim vindt een hartaanval ongeloofwaardige verklaring. De piloot was gezond, dronk nooit alcohol, en zelfs als als hij op dat moment inderdaad een hartaanval had gehad, dan had zijn co-piloot de besturing meteen kunnen overnemen.

De onderzoeker stapte boos uit het onderzoeksteam. Over de reden waarom het zo nodig een hartaanval moest worden, kan hij alleen maar speculeren. "Misschien had het te maken met de aansprakelijkheid", zegt hij.

Vermoeidheid

Ibrahim heeft wel een vermoeden wat de werkelijke oorzaak is geweest. Hij gaat uit van een menselijke fout door een combinatie van vermoeidheid bij de piloot en zeer plaatselijke ochtendmist.

De vermoeidheid is te wijten aan de in zijn ogen korte rustperiode die de crew kreeg in Johannesburg, de vertrekplaats van het vliegtuig. Ze hadden achttien uur rusttijd. Te weinig, zegt Ibrahim, zeker voor piloten die de retourvlucht in de nacht moeten maken.

Daar komt nog iets bij: de piloot had een zoon die in Zuid-Afrika een vliegopleiding volgt, op drie uur rijden van Johannesburg en hij had de gewoonte zijn zoon op te zoeken als hij in Zuid-Afrika was. Ibrahim denkt dat de piloot ook nu bij zijn zoon is geweest en dat scheelt zomaar een uur of acht rusttijd. Volgens Ibrahim is de rusttijd sinds de crash met de A330 verlengd naar maar liefst 72 uur.

Mist

En dan was er de mist. De weerberichten van 12 mei 2010 spreken weliswaar van goed zicht, maar bij het vliegveld van Tripoli kan in die tijd van het jaar aan het eind van de nacht plotseling heel plaatselijke mist ontstaan. Na acht uur, half negen, wordt hij weggebrand door de zon, maar daarvoor kan het er zomaar zijn.

Ibrahim vermoedt dat de piloot verrast is door plotselinge mist en door vermoeidheid niet goed heeft opgelet of adequaat heeft gereageerd. Uiteindelijk kwam het toestel schuin en veel te laag voor de baan uit en heeft hij niets meer kunnen doen.

'Heel gevaarlijk'

"Het is heel gevaarlijk als je vermoeid bent, want het gaat ten koste van je inschattingsvermogen van de situatie. Je ogen beginnen je te misleiden", zegt Ibrahim.

Dat er die vroege ochtend rond 6.00 uur plaatselijk mist hing, is vorig jaar al tegenover ons bevestigd door een Zuid-Afrikaanse piloot. Die was ten tijde van de crash op Tripoli Airport om een kennis aan boord van de A330 op te halen. Hij vertelde dat hij zich op dat moment verbaasde over de hevige mist, terwijl het weerbericht een zicht van 3 mijl aangaf.

Onderzoek

Bijna een jaar na het ongeluk is er nog geen kijk op uitkomst van het onderzoek. Ibrahim denkt dat er ook geen serieus onderzoek gedaan wordt, zolang Kadhafi aan de macht is. De flight-datarecorder en de cockpit-voicerecorder zijn vorig jaar al uitgelezen door het Franse onderzoeksbureau Bureau d'Enquêtes et d'Analyses (BEA) in Parijs.

Dat bureau doet geen mededelingen over de uitkomsten, omdat het alleen rapporteert aan de opdrachtgever, de Libyan Civil Aviation Authority. Daarvan is in juni vorig jaar voor het laatst iets vernomen.

Gevraagd naar een reactie heeft de luchtvaartautoriteit zondagochtend laten weten binnnenkort met mededelingen over het onderzoek naar de crash te komen.