Hoe de coronacrisis techreuzen waarschijnlijk nóg machtiger maakt
Zijn bedrijven als Facebook, Google, Amazon en Apple te machtig geworden? Deze vraag werd de afgelopen jaren regelmatig gesteld. De bedrijven lagen onder vuur vanwege privacy-inbreuken, gebrekkige moderatie van content en werden ervan beschuldigd hun eigen diensten voorrang te geven.
Het leidde tot een recordboete, een top waar werd gesproken over het tegengaan van online extremisme, hoorzittingen in het Amerikaanse Congres en lobbybezoekjes aan Brussel. Nu, tijdens de coronacrisis, doen diezelfde bedrijven hun uiterste best om zich van een andere kant te laten zien.
Zo concludeerde Ben Smith, een bekende Amerikaanse mediacolumnist, half maart al dat Facebook, Twitter en YouTube goed in staat lijken misinformatie rond het coronavirus tegen te gaan. Apple en Google verrasten de techwereld een paar weken later met een samenwerking om corona-apps voor contactonderzoek te ondersteunen.
De 'grote vijf' (Apple, Amazon, Facebook, Google en Microsoft) presenteerden deze week hun kwartaalcijfers. Daarmee is er voor het eerst iets te zien van de effecten van de coronacrisis. Die lijken vooralsnog beperkt, maar ze waarschuwen tegelijkertijd dat het komende kwartaal een stuk zwaarder kan zijn.
"Big tech werkt ijverig aan een beter imago", zegt José van Dijck, hoogleraar Mediastudies aan de Universiteit Utrecht. Ze doet onderzoek naar de macht van techplatforms. "Dit biedt een kans om een andere kant van zichzelf te laten zien door overheden op verschillende niveaus en de samenleving een helpende hand te bieden."
Daarmee neemt hun macht snel toe. "Ik zie op alle fronten versterking van hun positie", zegt Van Dijck. Ze neemt haar eigen universiteit als voorbeeld. "We zijn in minder dan een week overgegaan naar online werken. Gevolg is wel dat we toch kozen voor de grote platforms in plaats van te zoeken naar alternatieven, omdat het nou eenmaal goed werkt."
Van Dijck wijst erop dat giganten tegelijkertijd flink lijken te lobbyen om onwelgevallige regels ongedaan te kunnen maken, zoals The New York Times begin april schreef. "Ik denk dat dit ook bij de Europese Commissie aan de gang is", zegt ze. "Door zich nu in de crisis verantwoordelijk te gedragen, bijvoorbeeld door samen te werken aan het faciliteren van corona-apps, hopen Apple en Google wellicht op latere coulance."
Je ziet dat in alle sectoren de macht van de big five enorm toeneemt.
En dat zou de bedrijven niet verkeerd uitkomen. Google heeft beroep ingediend tegen drie zaken omtrent machtsmisbruik en nieuwe onderzoeken worden niet uitgesloten. Daarnaast ligt ook Apple onder het Brusselse vergrootglas, onder meer na een klacht van Spotify. Naar verluidt lopen er ook één of meerdere onderzoeken tegen Facebook.
Eerder vloek dan zegen
De grote techbedrijven komen waarschijnlijk sterker uit de crisis, verwacht Hans Vedder. Hij is hoogleraar economisch recht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Volgens hem zal het besef dat ze onmisbaar zijn in de maatschappij alleen maar groter worden. "Maar dat is eerder een vloek dan een zegen. Het vergroot de kans dat overheden zeggen: jullie zijn nog groter geworden, dus we gaan jullie reguleren. Ik weet niet of de bedrijven daar echt zo blij van worden."
Ik denk dat de VS de grote techbedrijven zal willen beschermen omdat ze heel belangrijk zijn voor de economie.
Als de techbedrijven alsnog worden aangepakt, zal dat in Europa gebeuren, verwachten beide deskundigen. Brussel is, onder aanvoering van eurocommissaris Margrethe Vestager, al voorloper op dit gebied. De VS leek de laatste tijd hier ook meer naartoe te bewegen, onder meer doordat er opeens allerlei onderzoeken werden aangekondigd. Maar volgens Vedder en Van Dijck is het wel duidelijk dat er vanuit de VS voorlopig geen strenge regels verwacht hoeven worden.
Big tech beschermen
"Ik denk dat de VS de grote techbedrijven zal willen beschermen omdat ze heel belangrijk zijn voor de economie", zegt Hans Vedder. José van Dijck wijst er daarnaast op dat de VS met argusogen aanziet hoe Chinese bedrijven een steeds stevigere voet aan de grond krijgen. "Met grotere bedrijven kan er meer tegenwicht worden geboden. De druk om de bedrijven aan te pakken valt dan een beetje weg."