Waar WO II geen streep door Vlaanderens Mooiste zette, doet corona dat wel
Joost Smedema
Redacteur NOS Sport
Joost Smedema
Redacteur NOS Sport
Het blijft stil vandaag op de Oude Kwaremont. Ook op de hellingen van de Muur van Geraardsbergen staan geen supporters en de vlaggetjes met de Vlaamse leeuw wapperen niet zoals gebruikelijk op de veertiende zondag van het jaar.
De wereldwijde uitbraak van het coronavirus heeft historische gevolgen voor de sportkalender. Talloze evenementen zijn afgelast of uitgesteld. Is het niet voor de allereerste keer, dan wel voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog, zoals bij Wimbledon of de Olympische Spelen het geval is.
Dat geldt niet voor de Ronde van Vlaanderen, die vandaag gereden had moeten worden. Voor het eerst sinds 1918, sinds de Eerste Wereldoorlog, na 101 edities op rij, gaat De Ronde dit voorjaar niet door.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Ronde van Vlaanderen dus wel gereden. "In de Eerste Wereldoorlog was het praktisch onmogelijk", vertelt schrijver en sportjournalist Rik Vanwalleghem. "Het oorlogsfront lag vier jaar lang dwars door Vlaanderen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het geen frontgebied."
"Bovendien", vult schrijver Herman Chevrolet aan, "wilde het Duitse bestuur dat zogenaamde 'vermakelijkheden' door bleven gaan, om het moraal van de bevolking niet te veel onderuit te halen."
Nazi's gaven groen licht
Organisator van De Ronde was sportjournalist Karel van Wijnendaele, die de koers in 1913 had opgezet. De nazi's gaven hem toestemming de wedstrijd ook tijdens de bezetting te organiseren.
"Van Wijnendaele zei: ik heb de mogelijkheden en er zijn renners, dus we gaan een koers houden", vertelt Vanwalleghem.
De editie van 1941 is met 198 kilometer de kortste Ronde van Vlaanderen in de geschiedenis.
Wel moesten er aanpassingen gedaan worden. De finish werd verlegd van het station van Wetteren, een strategische plek die de nazi's niet aan de koers wilden uitlenen, naar Het Kuipke, de wielerbaan van Gent.
"Ook langs de kust rijden mocht niet meer en grote verbindingswegen konden niet gebruikt worden", zegt Chevrolet. "Zo werden er kleinere landweggetjes ontdekt in de buurt van Oudenaarde (sinds 2012 de finishplaats, red) die nu nog altijd gebruikt worden."
"Die kleinere wegen zorgden voor een spannende koers. Dus toen na de oorlog de hoofdwegen geasfalteerd werden, hielden ze die landweggetjes in het parcours, want dat was goed bevallen."
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de erelijst uitgebreid met grote namen. Achiel Buysse was begin jaren veertig drie keer de sterkste, wat hem samen met vijf anderen recordhouder maakt.
Collaborateurs
Ook Briek Schotte ('IJzeren Briek', tweevoudig wereldkampioen) en Rik Van Steenbergen (drie keer winnaar van de regenboogtrui) wonnen Vlaanderens Mooiste in de oorlogsjaren. "Maar verder waren het afgezwakte edities", zegt Vanwalleghem.
"Buitenlanders deden niet mee en er stonden maar vijftig à zestig renners aan de start. Dat kun je geen heel peloton noemen. De wedstrijd was ook een stuk korter, maar zo'n 200 kilometer. De editie van 1941 is met 198 kilometer de kortste Ronde van Vlaanderen in de geschiedenis."
De oorlogsedities kostten organisator Van Wijnendaele na de bevrijding bijna de kop. "Hijzelf en zijn krant, Het Nieuwsblad, werden beschouwd als collaborateurs omdat ze met de Duitsers hadden samengewerkt", zegt Chevrolet.
Vanwallegem: "De repressie was hard. Iedereen die meewerkte met de nazi's, werd gestraft. Van Wijnendaele hing een zware straf boven het hoofd, Het Nieuwsblad mocht niet meer verschijnen en de Ronde niet worden georganiseerd. Het voortbestaan van de Ronde van Vlaanderen stond op het spel."
Omloop van Vlaanderen
De landelijke krant Het Volk, concurrent van Het Nieuwsblad, maakte van de gelegenheid gebruik een eigen wielerwedstrijd op te zetten: de Omloop van Vlaanderen.
"Het leek erop dat de Ronde van Vlaanderen Van Wijnendaele door de vingers glipte. Maar hij gebruikte zijn omvangrijke netwerk en liet getuigen verklaren dat hij Engelse piloten had laten vluchten. Zo werd hij gerehabiliteerd."
Toen ik in 1981 bij Het Nieuwsblad begon, moesten we in de krant schrijven over Gent-Gent, in plaats van Omloop Het Volk."
In 1947 mocht Het Nieuwsblad weer gedrukt worden en zette Van Wijnendaele Het Volk een hak. "De naam Omloop van Vlaanderen leek te veel op Ronde van Vlaanderen", zegt Vanwalleghem.
"Van Wijnendaele was behoorlijk invloedrijk en kreeg de Belgische wielerbond met zich mee. Het Volk moest de naam veranderen. Zo ontstond de naam Omloop Het Volk."
Zwarte stift
De rivaliteit tussen beide kranten bleef nog lang bestaan. "Toen ik in 1981 bij Het Nieuwsblad begon, moesten we in de krant schrijven over Gent-Gent, in plaats van Omloop Het Volk."
"En als de naam van de wedstrijd op een foto stond, werd die met een stift doorgestreept. Dan plaatsten we een aankomstfoto met een zwarte streep, en dat in een landelijke krant..."
Beide kranten kwamen uiteindelijk toch op een bepaalde manier bij elkaar: in 2009 is de naam van de openingskoers veranderd in Omloop Het Nieuwsblad, nadat Het Volk was opgegaan in de vroegere concurrent.
De NOS gaat zondag vanaf 15.00 uur op NPO 1, NOS.nl en in de app terug naar De Ronde van 2018, toen Niki Terpstra zegevierde. Columnist Frank Heinen duikt ook in het verleden en mijmert over Vlaanderens Mooiste en wat had kunnen zijn:
