Conservatoren van Auschwitz-Birkenau
NOS Nieuws

Conserveringsproject Auschwitz: 'De plek moet nu het verhaal vertellen'

  • Judith van de Hulsbeek

    Correspondent Duitsland

  • Judith van de Hulsbeek

    Correspondent Duitsland

Steeds minder getuigen kunnen vertellen over de verschrikkingen die zij in het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau hebben gezien en doorstaan. Maandag is het 75 jaar geleden dat het kamp in Polen werd bevrijd. Een groot conserveringsproject moet nu gebouwen en spullen beschermen tegen aftakeling. Een minutieus en emotioneel karwei.

"We kunnen de tijd niet stil zetten. Op een gegeven moment zullen de getuigen van deze geschiedenis niet langer meer onder ons zijn. We moeten er dus voor zorgen dat de herinnering aan Auschwitz, aan wat hier is gebeurd, nooit verloren gaat", zegt Lukas Lipinski van de stichting Auschwitz-Birkenau. Ruim 1 miljoen joden en andere gevangenen werden in het kamp door de nazi's vermoord. "Als de laatste getuigen zijn overleden, is het deze plek die hun verhaal moet vertellen."

Achtergebleven bezittingen

Daarom wordt de conservering van de gebouwen in het kamp en de spullen die er achter bleven steeds belangrijker. Het gaat om honderdduizenden items: koffers die door de nazi's meteen bij aankomst werden afgepakt en leeggeroofd, grote stapels schoenen en kleren die de gevangenen moesten uitdoen voor ze de gaskamer ingingen, duizenden kilo's haar die werden afgeschoren. Ook van Nederlandse gevangenen zijn er spullen achtergebleven. Onder meer de koffer van Ingrid de Vries en Rebecca Scheffer Huisman staan op de rol om geconserveerd te worden.

De conservatie van een koffer

Maak niet de fout om het een restauratieproject te noemen. Lipinski corrigeert het meerdere keren, want dat zou betekenen dat het item wordt opgelapt. En dat is uitdrukkelijk niet de bedoeling. "We willen het precies in de staat houden waarin we het in 1945 aantroffen." En dat is al moeilijk genoeg. De meeste spullen komen uit het begin van de twintigste eeuw, onder meer de zuurgraad verandert met de tijd. Sommige dingen, zoals het afgeschoren haar, blijken heel moeilijk te behouden.

In een van de paviljoenen in kamp I is een team van 20 conservatoren constant aan het werk. Met kwastjes, wattenstaafjes, mesjes gaan ze de koffers, brillen, gestreepte pakken die de gevangenen aan moesten te lijf. De aanpak is bijna teder te noemen. Conservator Andrzej Jastrzebiowksi: "We zien niet alleen het voorwerp, maar ook de persoon erachter."

De gemiddelde conservatie van een koffer duurt 2 tot 5 weken, vertelt Lipinski: "Een koffer bestaat uit heel veel verschillende materialen: karton, metaal, papier, dat moet je allemaal anders behandelen."

Zo doen de conservatoren dat:

Conserveringsproject Auschwitz: 'De herinneringen mogen nooit verloren gaan'

Soms worden er in het conserveringslab nog nieuwe ontdekkingen gedaan. "We gebruiken computerprogramma's met speciale filters en daarmee komen er soms alsnog namen tevoorschijn. Of persoonlijke items, verborgen in koffers. Zoals brieven en notities."

Hierdoor worden er nu soms nog slachtoffers van Auschwitz geïdentificeerd. Dat is waar conservator Jastrzebiowksi voldoening uit haalt: "Al deze mensen zijn verdwenen. De bedoeling was dat ze vergeten zouden worden. Dus als het ons lukt om een persoon weer uit het duister te tillen, ook als is het maar een vaag spoor, dat is waar we het voor doen."

Een terugblik op de gruwelijkheden van Auschwitz:

De gruwelijkheden van Auschwitz

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl