Oranje en Ajax worden weer bewonderd: 'Totaalvoetbal 5.0 of zoiets'
"Opeens was het terug", zegt David Winner over de telefoon vanuit Londen. "Alles. Als een wonder voor mij. Hetzelfde idee, maar met een update van de software. Beter. Totaalvoetbal 5.0 of zoiets. Met prachtige, goede spelers. Wereldspelers. Een stuk of vier, vijf. Ongelooflijk."
De 63-jarige Engelsman Winner praat over het Ajax van 2019. Twintig jaar geleden schreef hij een van de meest bejubelde boeken over het Nederlandse voetbal: 'Brilliant Orange, The Neurotic Genius of Dutch Football'. Een internationale bestseller, vertaald en verkocht over de hele wereld.
Een boek over het idee van het Nederlandse voetbal. Of liever gezegd, zoals Winner schrijft: "Over mijn idee van het idee van het Nederlandse voetbal." Dat idee zag Winner al enige tijd niet meer. Hij herkende het Nederlandse voetbal op veel plekken, bij Spanje, FC Barcelona, Manchester City, maar niet meer in Nederland. De WK-finale van 2010 was voor hem een dieptepunt.
"Een nachtmerrie", zegt Winner. "Nederland speelde verschrikkelijk. De traditie van mooi voetbal leek voorbij. Vanaf 2000 begon de neergaande spiraal en de laatste tien jaar leek de traditie helemaal dood. Als je me vorig jaar had gebeld, had ik gezegd dat het Nederlandse idee thuis niet meer bestond."
Wanneer zag u het idee, de traditie, hier weer terug?
"Het begon al een beetje in 2017 bij het Ajax van Peter Bosz, vergeet hem niet, maar dat team was nog kwetsbaar. Erik ten Hag is de grote man, de architect. Onder zijn leiding ontstond een waanzinnig, nieuw team. We hebben gezien dat Nederland nog altijd wat extra's heeft. Grote dank aan Ten Hag. Het maakte me echt blij."
Waarom past dit team van Ajax in onze traditie?
"Het idee van spelen is hetzelfde. Opeens waren we weer terug in de jaren negentig. Als een reis terug in de tijd. Opeens worden Ajax en Nederland weer bewonderd. Het tempo van het team van afgelopen seizoen was duizelingwekkend, qua beweging, passing tot diep op de vijandelijke helft."
Wat was hét moment van herkenning?
"Die aanval in Turijn tegen Juventus. Over zoveel schijven. Ongelooflijke driehoekjes, met een vierde en een vijfde man. Dat was Ajax. De mooiste aanval die ik ooit heb gezien. Die begon bij Onana en eindigde met een misser van Ziyech. Dat laatste past ook wel in de traditie."
Dat die aanval uiteindelijk geen doelpunt opleverde, is volgens Winner symbolisch voor hoe het vaker gaat met mooie teams in de Nederlandse voetbalgeschiedenis. Zijn boek gaat dan ook niet alleen over de schoonheid van het Nederlandse voetbal, maar ook over de doodsdrift. Denk aan de verloren WK-finale van 1974.
Zoals ook de dramatische uitschakeling van Ajax tegen Tottenham Hotspur in de halve finales van de Champions League historisch niet verrassend is. "Het was erg, maar absoluut klassiek", zegt Winner. "PR-matig is het ook niet ongunstig om niet te winnen. We houden voor altijd van de tragische, mooie, romantische losers. Van Kurt Cobain, van Janis Joplin, van Marilyn Monroe, van Nederland."
Winner ging voor het schrijven van zijn boek in 1999 in Amsterdam wonen en bleef er enkele jaren hangen. Zijn plan aan conventionele geschiedschrijving te doen, veranderde. Het werd veel meer dan dat. Het boek gaat over Cruijff en Mondriaan. Over voetballers en kunstenaars, ruimte op het veld en op het doek. Over rabbijnen en anarchisten, koeien en grachten.
'Vergeet de mannen, mijn favoriet is Miedema'
De wereld ziet er bijna twintig jaar na het verschijnen van Brilliant Orange anders uit, maar ook het voetballandschap. Geen woord over vrouwenvoetbal in het boek. Dat zou nu wel anders zijn, erkent hij.
"Vergeet de mannen, mijn favoriete speler van dit moment is Vivianne Miedema", zegt Winner. "Ze is op dit moment de beste speelster van de wereld. Geen twijfel. Vergelijkingen zijn belachelijk, maar ze is een combinatie van Marco van Basten en Dennis Bergkamp. Ze is geen van beiden natuurlijk, maar wel een genot om naar te kijken."
"Daniëlle van de Donk is ook fantastisch. Ik kijk als fan van Arsenal momenteel liever naar de vrouwen dan naar de mannen van mijn club. Ze spelen een beetje op de Ajax-manier."
Past het Nederlandse vrouwenteam ook in onze traditie?
"Zeker. Ze lijken me ook intelligent. Daar houd ik van. Ze zijn beleefd, aardig en zichzelf. Binnen en buiten het veld. Dat ervoer ik ook bij het schrijven van mijn boek. De mannen van de jaren zeventig kwamen in gesprekken met mij net zo over als hoe ze speelden. Zo waren ze. En Sarina Wiegman lijkt me een topcoach. Ik heb haar nog voorgesteld als nieuwe coach van de mannen van Arsenal."
En de Nederlandse mannen? Hoe hoog schat u het Nederlands mannenelftal in?
"Jullie missen het genie van Hakim Ziyech. Gek dat hij niet voor Nederland speelt. En Nederland heeft geen Dusan Tadic. Dat is het verschil met Ajax. Nederland heeft geen spetterende aanvaller. In het verleden waren de aanvallers de sterren van Oranje, maar nu middenvelders en verdedigers. Frenkie de Jong, Donny van de Beek, Matthijs de Ligt, Virgil van Dijk, Georginio Wijnaldum."
En Memphis Depay is geblesseerd. Komt het aanvallend nog goed?
"Misschien moeten jullie Van Persie, Robben en Huntelaar een jeugdserum geven. Een revolutionaire behandeling. Zoals Martin Scorsese Robert De Niro, Al Pacino en Joe Pesci in The Irishman weer jong heeft gemaakt. Je hebt aanvallers van wereldklasse nodig om een toernooi te winnen."