Edna Adan Ismail strijdt al haar hele leven tegen vrouwelijke genitale verminking

• Iris de Graaf

  redacteur Buitenland

"Het was de ergste dag van mijn leven." Zo omschrijft de 82-jarige Edna Adan Ismail de dag dat ze werd besneden. Ze was toen 8 jaar. Voor haar moeder, grootmoeder en familieleden was het een feestelijke dag. Maar haar vader, een zeer ervaren arts in Somaliland, wist er niets van af. Hij was woedend. "Dat gaf mij het gevoel dat wat mij was aangedaan, fout was."

Dat gevoel bleef Ismail altijd houden. Ze vocht tijdens haar loopbaan in de medische wereld tegen genitale verminking. Een strijd geboren uit haar eigen emotionele en fysieke pijn.

Wij spraken Edna Adan Ismail bij een bezoek aan Amsterdam deze week, waar ze op het podium van TedxTalk Amsterdam Women haar verhaal deed.

In Nederland neemt het aantal genitale verminkingen onder meisjes en jonge vrouwen toe. Afgelopen zomer deden kenniscentrum Pharos en het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam nieuw onderzoek. Het aantal jonge vrouwen dat in Nederland woont en besneden is, ligt hoger dan aanvankelijk werd gedacht, was hun conclusie. Waar dat aantal in 2012 nog op 29.000 werd geschat, bleek dat begin 2018 op zo'n 41.000 te liggen.

'Zware mishandeling'

De Tweede Kamer zei vorige maand het onaanvaardbaar te vinden dat genitale verminking van meisjes vrijwel nooit leidt tot vervolging van de ouders. "Het is zware mishandeling en moet absoluut stoppen", vinden de Kamerleden.

De politie zou moeten optreden tegen deze vorm van zware mishandeling, maar er wordt zelden aangifte gedaan. Ouders weten vaak niet dat genitale verminking strafbaar is in Nederland, ook als de verboden handelingen in het buitenland zijn verricht.

Naar schatting dreigen zo'n 4200 meisjes in Nederland binnen nu en de komende twintig jaar besneden te worden. In 2012 lag dat aantal nog tussen de 600 tot 3800.

Strafbaar

Volgens Ismail is het grootste probleem onwetendheid. "Veel mensen weten niet dat de traditie inmiddels verboden is, bijvoorbeeld in Nederland maar ook in Somaliland." Ismail pleit voor meer wetten en informatie: "Als je nu bijvoorbeeld vanuit Somaliland naar Engeland vliegt, moet je op het vliegveld een formulier ondertekenen waarin je erkent dat vrouwelijke genitale verminking een misdaad is. Dat wil ik overal zien."

Het gebeurt nog vaak dat families in bijvoorbeeld Europa hun dochters meenemen naar het land van herkomst, waar ze de praktijk laten uitvoeren. "Besnijdenisvakanties moeten afgelopen zijn", aldus Ismail.

Strijdlust

Ismail waarschuwt sinds de jaren 70 voor de gevaren van vrouwelijke genitale verminking, toen nog vrouwenbesnijdenis genoemd. "Niemand praatte erover, niemand wist wat het was", vertelt ze. "Ze dachten: 'Daar heb je weer zo'n kleine Afrikaanse traditie, is niet zo erg allemaal'. Maar dat is het wel."

Zo sterven veel meisjes aan de bloedingen. Het wegsnijden wordt vaak nog gedaan met scherpe stenen of andere niet-steriele materialen. "Die zijn dan ook gebruikt bij mensen die hiv-positief zijn. Daarnaast ontstaan er vrijwel altijd complicaties als er een baby door het beschadigde geboortekanaal naar buiten moet. Je beschadigt er dus eigenlijk twee mensen mee."

Ismails strijd begon toen ze ging studeren in het Verenigd Koninkrijk. Ze werd vroedvrouw en later de eerste vrouwelijke directeur bij het ministerie van Volksgezondheid in Somalië. Toen daar in de jaren 80 de burgeroorlog uitbrak, verhuisde ze naar Djibouti. Daar werkte ze voor de Wereldgezondheidsorganisatie en hielp ze wetten op te stellen die vrouwelijke genitale verminking moest verbieden.

Haar droombaan was het runnen van een eigen ziekenhuis. Een ziekenhuis waar haar vader trots op zou zijn geweest om te werken, en dat moedersterfte zou kunnen aanpakken als de belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen in haar land. Vaak zijn complicaties door genitale verminking daar de oorzaak van.

Het Edna Adan Maternity Hospital in Somaliland, dat zich in 1991 onafhankelijk verklaarde van Somalië, bestaat nu bijna 18 jaar. Ismail zelf woont en werkt al 22 jaar op het terrein. Daarnaast richtte ze drie universiteiten op waar ze vrouwen opleidt.

'Hoe krijg je hier ooit een baby uit?'

"Elke dag ga ik naar mijn werk en zie ik die verminkte vrouwenlichamen. En dan denk ik: hoe moet ik hier een baby uit halen?" Zelf heeft ze geen kinderen. "In mijn ziekenhuis zijn 26.000 kinderen geboren. Die zijn ook een beetje van mij."

Tot een aantal jaar geleden was 100 procent van de vrouwen in haar ziekenhuis besneden. Inmiddels is dat zo'n 76 procent. "Het is een verbetering", vertelt Ismail, "maar ik wil complete afschaffing."

Ze blijft daarom strijden. "Vandaag de dag staat de regering van Somaliland achter me, maar ook de islam. Het is een traditie die niets met ons geloof te maken heeft, maar met onze cultuur. We moeten mensen informeren en adviseren over de gevaren. Ik voel me gesterkt in de strijd, en hoop dat we met de wereldwijde steun van alle landen, ouders en families deze traditie kunnen uitbannen."