Hoe een nederlaag van Boris Johnson in VK tot twee referenda kan leiden
Met nog twaalf dagen te gaan lijkt de spanning in de Britse verkiezingscampagne langzaam terug te keren. De afgelopen weken hadden de Conservatieven van Boris Johnson een ruime voorsprong op Labour in de peilingen, maar die is stukje bij beetje aan het slinken.
Het zijn zeer bepalende verkiezingen voor het Verenigd Koninkrijk. Het is voor de oppositie immers de laatste kans om brexit nog tegen te houden. Als Johnson de verkiezingen wint en een meerderheid in het Lagerhuis haalt, kan hij zijn brexit-deal probleemloos door het parlement loodsen en zo het vertrek uit de EU op 31 januari rondmaken.
Haalt hij die meerderheid niet, dan ontstaat er een uiterst gecompliceerde situatie. Ofwel het lukt het Labour om met de steun van andere oppositiepartijen een meerderheid te vormen. In dat geval komt er een nieuw referendum over brexit halverwege volgend jaar.
Of er ontstaat een nieuwe patstelling, waarbij geen van de twee grote partijen er in slaagt om een regeerbare meerderheid bij elkaar te krijgen. In dat geval is het niet uit te sluiten dat er opnieuw verkiezingen zullen volgen.
Geen eenduidig beeld in peilingen
Afgelopen week waren alle ogen gericht op een zeer grote peiling uitgevoerd door opiniepeiler YouGov waarbij meer dan 100.000 Britten was gevraagd naar de partij waar ze op stemmen. Eenzelfde soort peiling gaf in de aanloop naar de vorige verkiezingen voor het eerst aan dat toenmalig premier May op weg was naar zetelverlies in plaats van winst, zoals lang werd aangenomen.
Dit keer zouden de Conservatieven uit kunnen komen op 43 procent van de stemmen en 359 zetels, ruim boven de vereiste 326 zetels die nodig zijn voor een meerderheid. Goed nieuws dus voor Boris Johnson.
Tegelijk laat het gemiddelde van alle peilingen de afgelopen dagen zien dat het gat tussen Johnson en Corbyn steeds kleiner wordt. Het gat is in veel peilingen zelfs al geslonken tot zeven procentpunt. Als dat gat nog kleiner wordt, wordt het steeds moeilijker voor de Conservatieven om de macht te behouden.
Waar ze met zeer veel spanning en genoegen naar het slinkende gat in de peilingen kijken, is Schotland. Daar lijkt de SNP, de Schotse nationalistische partij, op weg naar flinke winst. Zij profiteren van het anti-brexit-sentiment onder veel Schotten (62 procent stemde daar bij het referendum tegen brexit) en tegelijk ook van de frustratie over premier Johnson.
Correspondent Tim de Wit nam een kijkje in het Schotse kiesdistrict Stirling dat nu nog in handen is van de Conservatieven, maar waar de SNP de grootste lijkt te worden:
Als de trend in de peilingen doorzet en Johnson er niet in slaagt om een meerderheid te halen, zou de SNP weleens de rol van kingmaker kunnen opeisen. Corbyn zal dan de SNP en waarschijnlijk de Liberal Democrats nodig hebben als hij kans wil maken op de sleutels van 10 Downing Street.
De SNP eist daar echter wel een referendum over Schotse onafhankelijkheid voor terug. In 2014 verloren de nationalisten nog een volksraadpleging over een onafhankelijk Schotland. De voormalig SNP-leider Alex Salmond zei toen dat zo'n referendum hooguit ééns per generatie kan plaatsvinden. Maar de huidige leider, Nicola Sturgeon, vindt dat door brexit de situatie volledig is veranderd.
De Schotten worden tegen hun zin de EU uitgetrokken, redeneert ze, en dus moet Schotland een nieuwe kans krijgen om zich over onafhankelijkheid uit te spreken. Jeremy Corbyn heeft de deur naar zo'n nieuw referendum al op een kier gezet, mocht hij premier worden.
Twee referenda?
In de peilingen blijkt de steun voor onafhankelijkheid de afgelopen tijd verder te zijn gegroeid. Op dit moment zijn de voorstanders en tegenstanders in evenwicht: 50-50.
Daarmee speelt Schotland in de kantlijn een belangrijke rol bij deze verkiezingen. En zou het kunnen dat een nederlaag van Johnson niet één, maar twee referenda veroorzaakt. Eerst een nieuw referendum over EU-lidmaatschap en vervolgens een referendum over Schotse onafhankelijkheid.
De Britten gaan op 12 december naar de stembus.