Verwoeste kerk Hoogmade: 'Natuurlijk wil je herbouwen, maar denk goed na'

In Hoogmade zijn de rookwolken rond de verwoeste Onze-Lieve-Vrouw-Geboortekerk weer opgetrokken. Wat nog overeind staat, heeft veel weg van een ruïne en er wordt gevreesd voor de toekomst. Kan de kerk nog wel herbouwd worden?

In Weesp, Limmen en Amstelveen hebben ze voor dezelfde keuze gestaan. Ook daar zagen bewoners de afgelopen jaren beeldbepalende kerken vol herinneringen in lichterlaaie staan. Bij John de Boer, parochiebestuurder in het Noord-Hollandse Limmen, roepen de vlammen in Hoogmade meteen de beelden op van de brand in 'zijn' Corneliuskerk, in mei vorig jaar. "Dan komen al die beelden weer terug, heel treurig."

Bij de brand in Limmen werd het dak van de kerk verwoest:

"Bij ons in Limmen is de toren blijven staan gelukkig", vertelt De Boer. "In vergelijking met Hoogmade is de schade beperkt gebleven." Na overleg met de verzekering en de gemeente werd besloten het gebouw te herstellen. De buitenkant is vrijwel klaar, de binnenkant en herinrichting van de kerk is nog bezig. "We hopen de kerk voor Pasen 2020 weer ingewijd te hebben", zegt De Boer.

Hoewel de schade meeviel is het nog steeds een miljoenenproject. "En het heeft ons heel veel tijd gekost. We werken met vrijwilligers en sommigen hadden er op bepaalde momenten een dagtaak aan." Adviezen voor de lotgenoten in Hoogmade heeft hij niet: "Je kunt wel zeggen: kop op, schouders eronder, maar dat is niet eerlijk. De situatie is niet vergelijkbaar."

Amstelveen

Ook bij de brand in de Sint-Urbanuskerk in de wijk Bovenkerk in Amstelveen bleef de schade beperkt tot het dak en de gewelven. "Toch slaat het in als een bom, je ziet ook in Hoogmade weer de verbijstering bij de mensen ", aldus vice-voorzitter Ad Verkleij van het kerkbestuur.

De brand in Amstelveen, september 2018. Ook daar bleef de toren gespaard:

In Amstelveen zal het herstel eind dit jaar beginnen en het moet dan binnen twee jaar zijn voltooid. "Het kost veel tijd. Er moeten bijvoorbeeld ornamenten in baksteen worden gemaakt. Dat is echt vakwerk."

Bij de beslissing om het kerkgebouw weer in ere te herstellen zijn ze in Amstelveen niet over één nacht ijs gegaan, verzekert Verweij. Dat raadt hij ook de gemeenschap in Hoogmade aan. "Het is een hele zware beslissing. Het eerste wat je denkt is natuurlijk: bouw hem zo snel mogelijk terug. Maar je moet wel kijken naar wat je er dan mee doet. Je moet ook naar de feiten kijken, want je ziet ook dat parochies krimpen."

Uiteindelijk werd in Amstelveen geconcludeerd dat er toch een toekomst was voor de Sint-Urbanus als kerk. Er waren wel veel donaties nodig, naast de uitkering vanuit de verzekering. "Want de verzekering betaalt alleen het herstel van de oude situatie, maar wij willen het gebouw ook aanpassen aan de huidige tijd zodat het weer honderd jaar mee kan."

Weesp

In Weesp brak in november 2016 brand uit in de Sint Laurentius-kerk. Daar kwam de torenspits met een karakteristiek oplichtend groen kruis erbovenop naar beneden.

De torenspits kwam terecht op het plein voor de kerk:

Hoewel de Laurentiuskerk grotendeels gespaard bleef, en het gebouw toen al drie jaar zijn oorspronkelijke functie niet meer had - er komen een yogacentrum en een brouwerij en appartementen in - was het drama daardoor niet minder. "Niet qua beleving" vertelt de nieuwe eigenaar Cees van Vliet in NOS-podcast De Dag. "Het is een monument, maar ook een geestelijk monument, er is zoveel gebeurd in de kerk, mensen hebben daar zoveel herinneringen."

Van Vliet twijfelde geen moment over de herbouw van de toren. "Diezelfde avond hebben we al besloten: wat er ook gebeurt, een kerk zonder toren is geen kerk. Dus we gingen zeker de toren herbouwen."

Sinds november vorig jaar staat er weer een nieuwe torenspits op de kerk in Weesp:

In Hoogmade moet het puinruimen nog beginnen. Parochiebestuurder Paul Snoek realiseert zich dat hem en zijn medeparochianen een zware, misschien wel onmogelijke klus wacht. "Er komt nog heel veel op ons af. Eerst moeten we de technische staat van de uitgebrande kerk vaststellen en hoe is het gesteld met de omliggende panden, om te kunnen bepalen wat er wel en niet mogelijk is."

Net als in Limmen en Amstelveen zijn de vaste kerkbezoekers in Hoogmade voorlopig aangewezen op tijdelijke plaatsen om de mis te vieren. Een school en omringende geloofsgemeenschappen hebben al ruimte aangeboden. "Het belangrijkste is dat de gemeenschap weer bij elkaar komt en dat er komend weekend wel weer een viering is, in welke vorm dan ook", zegt Snoek. "We moeten wel bedenken: een gemeenschap bestaat niet uit stenen, het is een gemeenschap van levende stenen.