Spaanse druiven verkassen naar de koele Pyreneeën

• Rop Zoutberg

  correspondent Spanje

Emmer na emmer gaat op de bakken van de tractor. Op bijna duizend meter hoogte, in de Spaanse provincie Lérida, is de druivenpluk in volle gang. Achter de plukkers zie je de uitlopers van de Pyreneeën goed liggen, wijst Xavi Admella. Hij is de opzichter van het wijngebied, dat werd aangelegd om hevige klimaatschommelingen te ontlopen.

"De druiven groeien hier geleidelijker dan in de wijnstreken die op driehonderd meter hoogte liggen." Het lukt zo om het proces van rijpen met zeker drie weken te verlengen, legt Admella uit.

De bedrijven moeten wel, waarschuwde het Europees milieuagentschap EEA recentelijk. Als agrariërs in het zuiden van Europa zich niet beter voorbereiden op klimaatverandering, dan zullen ze over dertig jaar aanzienlijk minder verdienen. Op termijn zal landbouw daar zelfs niet meer mogelijk zijn, gelooft het agentschap.

Witte vliegjes

De veranderingen raken niet alleen druiven, weet de Nederlander Christiaan Reijnders, directeur van het zaadveredelingsbedrijf Bejo. Hij laat een warme en vochtige kas zien waar kunstmatig een gecontroleerde plaag van witte vliegjes is gemaakt. De diertjes doen zich tegoed aan de bladeren van komkommerplanten. Omdat zomers langer duren, is de periode waarin ze schade veroorzaken ook langer, legt Reijnders uit.

"Die witte vlieg heeft maar een kort leven, dertig tot veertig dagen. Maar hij kan zich daardoor veel beter dan bijvoorbeeld de mens aanpassen aan klimaatveranderingen. In Spanje is het afgelopen jaar de temperatuur met een graad omhoog gegaan. Zo'n vlieg zal daar sneller op reageren dan de mens, of een komkommerplant."

Verplaatsing naar Nederland

Het bedrijf zit in Murcia, in het zuidoosten van Spanje. 80 procent van de landbouwproductie in de regio gaat naar het noorden van Europa, waaronder Nederland. "Denk aan sla, komkommers, uien, wortelen. Al deze groenten onderzoeken we op hun reactie op het veranderende klimaat."

De gewassen moeten zich aanpassen aan de nieuwe omstandigheden, net als de mens. Het is op zich niets nieuws, meent Reijnders. "Kijk maar hoe ze in Israël in staat zijn om land te bewerken. Ze moeten wel. En wij dus ook."

Minder optimistisch is Miguel Torres, eigenaar van het internationaal verspreide wijnbedrijf Torres. "Het wordt rond de hele Middellandse Zee steeds moeilijker om door te gaan met de manier van verbouwen zoals we gewend zijn. We moeten onze wijngebieden wel verplaatsen, we zullen om te beginnen steeds verder naar het noorden van Spanje moeten verhuizen."

Die aanpassing is alleen houdbaar als de landen zich houden aan de afspraken van de klimaatconferentie van Parijs, en de temperatuur in landen niet meer dan anderhalve graad omhoog gaat.

"De druiven zijn enorm gevoelig, en daarmee uiteindelijk de thermometer van klimaatverandering", zegt Torres. "De rijping gaat veel sneller. Bij blauwe druiven schiet het suikergehalte omhoog, daarom is het alcoholgehalte van wijn vandaag de dag hoger dan in het verleden. In de jaren 60 lag de alcohol op zo'n 12 procent. Vandaag is dat 14 tot 15 procent."

Volgens Christiaan Reijnders is het niet eens extreme hitte, maar vooral waterbeheer dat de komende jaren belangrijker wordt. "Het gaat om de kwaliteit van het water, maar ook om het bewaren van het vocht. In september viel in dit gebied in een dag een enorme hoeveelheid regen. Al dat water is gewoon de zee in gelopen." Hij wijst op een volgelopen regenput die zijn bedrijf in de buurt van de kassen heeft. "Boeren gaan inzien dat ze dit soort bassins moeten aanleggen."

De mens veroorzaakte op aarde een klimaatverandering en zoekt naar aanpassing van gewassen om de gevolgen te bewerken. Reijnders erkent dat een ethische kwestie om de hoek ligt. "We moeten wel. Over dertig jaar lopen er negen miljard mensen op deze planeet. Ook al is die aarde heter, ook al is de grond minder vruchtbaar, ook al is de kwaliteit van water slechter - al die mensen moeten we straks kunnen voeden."