Vooral in Randstad zorgen over lerarentekorten en dreigende sluitingen

De 16e Montessorischool in Amsterdam-Zuidoost moet dicht vanwege een tekort aan leraren, zegt de directie van de basisschool. De minister zegt juist dat de school al jaren onder de opheffingsnorm zat en dat de Onderwijsinspectie de kwaliteit van het onderwijs als onvoldoende had bestempeld. Ongeacht hoe groot de rol van het docententekort ook was: de vrees voor de toekomst van scholen is een feit.

Dat blijkt ook uit de vandaag aangekondigde landelijke onderwijsstaking op 6 november. De sector eist 423,5 miljoen euro van het kabinet. Om de werkdruk te verlagen, de lonen te verhogen en het lerarentekort aan te pakken.

Het sluiten van de 16e Montessorischool staat symbool voor de groeiende zorgen. Want in Amsterdam-Zuidoost zijn de effecten van het lerarentekort heviger dan op andere plekken in de stad, staat in het rapport van de Onderwijsinspectie.

Bedreiging voor gelijke kansen

Scholen met relatief veel leerlingen met een migratieachtergrond hebben meer moeite om vacatures te vullen dan andere scholen. Dat geldt ook voor scholen met een 'uitdagende leerlingpopulatie', zoals de Onderwijsinspectie dat noemt. Het gaat dan bijvoorbeeld om scholieren met een leer of taal-achterstand.

Hoe langer het duurt om vacatures te vullen, hoe groter de werkdruk op het personeel. De inspectie onderzoekt nog hoeveel invloed dat precies heeft op de kwaliteit van het onderwijs. Maar het lerarentekort vormt volgens de dienst een bedreiging voor gelijke kansen.

Vooral in de Randstad zijn de tekorten een groot probleem, zoals te zien is in deze afbeeldingen uit het rapport De Staat van het Onderwijs 2019:

Het onderwijsniveau en de prestaties van leerlingen zijn de afgelopen twintig jaar geleidelijk gedaald. Herhaaldelijke slechte beoordelingen van de inspectiedienst kunnen op termijn leiden tot sluiting van een school. Maar een tekort aan leerlingen kan ook voldoende reden zijn voor het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) om de geldkraan dicht te draaien.

Per regio geldt een andere ondergrens, afhankelijk van het aantal inwoners. Als er drie jaar op een rij minder leerlingen zijn dan dit minimum dan kan de financiering stop worden gezet. Met sluiting tot gevolg.

Hoeveel scholen hebben te weinig leerlingen?

Het ministerie van OCW laat weten dat in de vier grote steden momenteel ruim een kwart van alle scholen niet voldoet aan de zogenoemde opheffingsnorm. Per stad zijn de percentages van het aantal scholen met te weinig leerlingen:

Dit wil volgens een woordvoerder niet automatisch zeggen dat voor al deze scholen opheffing dreigt. Het overgrote deel is namelijk onderdeel van een grotere scholengemeenschap. Er kan onderling bemiddeld worden over manieren om een kleinere school in stand te houden.

Er is niet altijd een oplossing mogelijk. Want de 16e Montessorischool was ook onderdeel van een koepel, maar die kon niet voorkomen dat de school zijn deuren moet sluiten op 1 januari.

"Wij hebben zorgen dat dit misschien bij meer scholen gaat gebeuren", zegt een woordvoerder van de gemeente Amsterdam. Het is volgens hem koffiedik kijken of dat op korte termijn ook het geval zal zijn. "Wij blijven ons vooral zorgen maken over de kwaliteit van het onderwijs, want dat is het belangrijkste."

Ook Rotterdam, Utrecht en Den Haag laten weten dat ze bezorgd zijn over het nijpende lerarentekort in hun regio.

Actievoerders eisen geld van het kabinet om het probleem structureel aan te pakken. Eerder deze maand beloofde het kabinet 285 miljoen euro voor een nieuwe cao. Op 6 november gaan leraren en vakbonden opnieuw naar het Malieveld, dan vragen ze om een jaarlijkse investering van 423,5 miljoen euro.