'Als mensen angstig worden in zee, gedragen ze zich als een landdier'
Zwemmen in open water is gevaarlijk als je daar geen ervaring mee hebt, ook al heb je je zwemdiploma's. Dat is de veelgehoorde waarschuwing van reddingsdiensten, zwemleraren en instanties na een verdrinkingspiek vorige zomer. Verreweg de meeste verdrinkingen zijn in open water.
Reden voor de SP om ervoor te pleiten kinderen beter klaar te stomen voor zwemmen in open water. Het C-diploma, dat maar door zo'n 30 procent van de kinderen wordt gedaan, bereidt daar enigszins op voor: kinderen leren zich redden in open water zonder stroming. De zee en rivieren vallen daar al niet onder en bovendien leren ze die vaardigheden in een zwembad, en dat is heel wat anders dan in écht open water, zeggen betrokken leraren en instanties.
"In het zwembad leert het kind precies wat te doen en waar hij aan toe is. En dat is een valkuil", zegt Alexander Hulleman, een topzwemmer, die trainingen geeft aan triatleten en openwaterzwemmers. "Want als iemand op zijn kop voorover in donker water kukelt, raakt hij gedesoriënteerd."
Paniek
Hij ziet vaak genoeg dat kinderen in paniek raken als ze bijvoorbeeld hun ouders uit het oog verliezen, of geen bodem onder hun voeten voelen. "Kinderen moeten situaties oefenen en blijven oefenen. Hoe is het om als je boot omkiepert of om onder een boot door te zwemmen. Dat leer je niet tijdens A en B."
Open water is niet te vergelijken met het verwarmde, heldere water in een overzichtelijk zwembad, zegt zwemcoach Marjon Huiberts. "Het water is kouder, je lichaam reageert anders. Dat moet je ervaren en er vertrouwd mee raken. Als er golven zijn, moet je op een andere manier ademhalen. Dat soort dingen kun je leren."
Huibers geeft training aan volwassenen die nooit gezwommen hebben in open water. In veel gevallen hebben die wel gewoon een zwemdiploma gehaald als kind. "Ze zijn bang voor wat ze tegenkomen. Het water is donker. Het ruikt anders, de bodem voelt anders, je voelt prut aan je voeten. Het water vraagt om een ontspannen houding, maar door instincten als angst gaat iemand zich als een landdier gedragen."
Zwemdiploma C is dus het minimale, vinden de zwemleraren. Ook de Nationale Raad Zwemveiligheid, die de criteria opstelt waar erkende zwemdiploma's aan moeten voldoen, zegt dat leren zwemmen in open water pas begint bij het C-diploma.
De Nationale Raad Zwemveiligheid hoopt dus dat ouders hun kinderen veilig laten kennismaken met open water en juicht alle initiatieven toe. Woordvoerder Marjolein van Tiggelen vindt het echter te ver gaan om lessen in open water verplicht te stellen, omdat niet alle zwembaden geschikt open water in de buurt hebben.
Zwemlessen niet zaligmakend
Het verder terugdringen van het aantal verdrinkingsdoden valt overigens niet alleen met zwemlessen te doen, aldus Van Tiggelen. De afgelopen tien jaar verdronken er jaarlijks tussen de 74 en 112 mensen, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het merendeel daarvan heeft een Nederlandse achtergrond, al komt verdrinking onder bezoekers en migrantengroepen (zowel van binnen Europa als daarbuiten) verhoudingsgewijs veel meer voor.
"Nergens in de wereld is de zwemvaardigheid zo hoog als in Nederland", zegt Van Tiggelen. Een oplossing om verdrinking in open water verder terug te dringen zit 'm volgens haar ook in meer toezicht en betere voorlichting van migranten, seizoensarbeiders en toeristen.
De Nationale Raad Zwemveiligheid verwacht in de loop van het jaar een plan te hebben om zwemmen in Nederland nog veiliger te maken. Open water is daarin een thema, maar er zal ook aandacht komen voor peuters die op een onbewaakt moment verdrinken, bijvoorbeeld in bad. Tiggelen: "Zwemveiligheid is heel breed, maar de essentie is dat je niet verdrinkt."
