Van Ethiopië naar de bloemist om de hoek: zijn jouw rozen wel 'eerlijk'?

• Ivo Landman

  redacteur Online

Nederland mag dan bloemenland nummer één zijn, een bosje rozen bij de bloemist komt nog maar zelden uit eigen land. Dagelijks gaan vliegtuigen op en neer naar Afrika om bloemen op te halen. Rozen, maar ook geraniums en, ja, Afrikaantjes. Dat die soms onder barre omstandigheden worden gekweekt is minder bekend. Een convenant met de sector moet helpen dat te verbeteren.

"Al die vliegtuigen die je hier door de lucht ziet schieten, dat zijn niet allemaal toeristen die naar de olifanten komen kijken", zegt correspondent Koert Lindijer vanuit Nairobi. "Ze zitten vaak ook vol bloemen."

De rozenteelt bestaat in Kenia al tientallen jaren. Evenals de misstanden: extreem lage lonen, gevaarlijke pesticiden en slechte behuizing voor de werknemers. "Twintig jaar geleden werd daar al over geschreven. Mede daardoor zijn ze minder gif gaan gebruiken." Ook het gebruik van schaars water is een probleem.

In drie dagen van kas naar winkel

In buurland Ethiopië bestaat de bloemensector nog niet zo lang. Die heeft zich in sneltreinvaart ontwikkeld en Nederlandse tuinders spelen daarbij een belangrijke rol. Frank Ammerlaan van AQ Roses kweekt er rozen die via Nederland de hele wereld over gaan.

"Binnen drie dagen nadat ze hier bij ons de kassen hebben verlaten, staan ze in Nederland in de winkel", vertelt hij vanuit het stadje Ziway in hartje Ethiopië. Ammerlaan vertrok zo'n vijftien jaar geleden uit Nederland omdat de kosten voor de teelt te hoog werden en hij de concurrentie nauwelijks meer aankon.

Het was in een periode dat Ethiopië begon met het binnenhalen van buitenlandse bedrijven om werkgelegenheid te creëren en de export te stimuleren. Die konden voor weinig geld enorme stukken land krijgen, hoefden de eerste eerste jaren geen belasting te betalen en hadden niet te maken met minimumlonen en regelgeving. Lindijer schetst situaties waarbij werknemers met zijn zessen in een bed moeten slapen en nauwelijks genoeg verdienen om te kunnen eten.

Dat is bij de rozenkwekerij van Ammerlaan absoluut niet het geval, zegt hij zelf. Zijn bedrijf betaalt 1,90 dollar per dag, iets meer dan de absolute armoedegrens die de Wereldbank hanteert, en zegt de lonen te verhogen. "Daarbij hebben werknemers recht op gratis gezondheidszorg en kunnen ze trainingen volgen."

Ook de pesticiden zijn aangepakt; het bedrijf gebruikt naar eigen zeggen steeds meer biologische bestrijdingsmiddelen.

Er zijn ook ondernemers die het niet zo nauw nemen met de arbeidsomstandigheden. Maar dat zijn vooral lokale kwekers en bedrijven uit Azië, volgens Ammerlaan. Hij is daarom voor internationale afspraken, maar juicht het Nederlandse convenant ook toe.

Keurmerkorganisatie Max Havelaar/Fairtrade Nederland erkent dat een deel van de sector zijn best doet om de arbeidsomstandigheden en duurzaamheid te verbeteren. Maar het is nog niet genoeg, zegt woordvoerder Tara Scally. Max Havelaar heeft het convenant dan ook niet ondertekend.

"Wij hadden graag gezien dat er sneller stappen worden gezet. Op heel veel punten gaan onze eisen een stuk verder. Die kwekerijen zijn positief voor de werkgelegenheid maar er moet wel goed rekening gehouden worden met de lokale bevolking. Wij willen ook dat ze een vakbondsvertegenwoordiging krijgen, dat zaken als zwangerschapsverlof geregeld zijn en dat de lonen ieder jaar meestijgen met de inflatie. En de bedrijven mogen natuurlijk ook geen schade aanrichten aan de omgeving."

Kweker Frank Ammerlaan staat daar ook achter, want goede arbeidsomstandigheden zijn ook in het belang van het bedrijf, vindt de kweker. "Wij hebben er niets aan als de mensen niet genoeg hebben om te kunnen eten. We zijn hier te gast, dan moet je je ook als een goede gast gedragen."

Toch is niet iedereen in Ethiopië blij met de buitenlandse ondernemers. In 2016 ontstond er een opstand tegen de regering waarbij de door de staat bevoordeelde kwekers al snel het mikpunt werden. Betogers drongen kwekerijen binnen, ranselden arbeiders af en richtten vernielingen aan. Inmiddels is de rust teruggekeerd - al was er ruim een week geleden was er nog een mislukte staatsgreep in een van de deelstaten. "Het land komt uit een dictatuur en er spelen veel belangen", relativeert Ammerlaan. "Dat heeft veel tijd nodig."