Door een lichtshow keert het originele ontwerp terug
NOS Nieuws

De hemel van de koning zag er ooit totaal anders uit

  • Lambert Teuwissen

    redacteur Online

  • Lambert Teuwissen

    redacteur Online

Ineens heeft Hercules weer zijn knots in zijn handen. Verweesde scharen sluiten naadloos aan bij het sterrenbeeld Schorpioen. Nietszeggende stippen blijken overduidelijk de ketens van Andromeda. Met een lichtshow reconstrueert het Paleis op de Dam de beroemde hemelkaart in de vloer van de grote Burgerzaal in het hart van het paleis.

"Als ik onbescheiden mag zijn: het is heel gaaf geworden. De kaart komt helemaal tot leven", zegt curator Alice Taatgen enthousiast. "Ik vind zelf het tongetje van de Hydra heel leuk. Dan zie je een grappig pijltje voor je voeten en ineens verschijnt daar een enorme slang op de vloer."

In de loop der jaren moeten honderdduizenden mensen de messing elementen hebben gezien die in de marmeren vloer uit de 17e eeuw waren aangebracht tussen 792 sterren. Toch legde tot nu toe niemand het verband met een hemelkaart van Willem Blaeu uit 1628. Die blijkt naadloos aan te sluiten op de losse details in de Burgerzaal. De ontdekking van de hemel, grapt het paleis.

De puzzelstukjes vielen voor Taatgen op zijn plaats bij het samenstellen van de tentoonstelling Het Universum van Amsterdam, die vandaag opengaat voor publiek. Omdat er ook nog een rekening bestond voor het schilderwerk aan de marmeren vloerkaart, concludeerde ze dat de enorme cirkel vol had gestaan met sterrenbeelden. "Het moet een spectaculair gezicht zijn geweest."

"Zo werkt het met geschiedkundig onderzoek: je hebt een heleboel bouwstenen, een doos vol lego, maar niemand heeft nog bedacht hoe die blokjes in elkaar passen", lacht ze. "Pas toen al die documenten naast elkaar op mijn bureau lagen, klikte het."

Weggesleten

De lijntjes zelf zijn al eeuwen verdwenen. Weggesleten in de tijd dat het paleis nog het Amsterdams stadhuis was en burgers gewoon over de drie enorme kaarten mochten lopen. "Ik vermoed dat de wereldkaarten waarschijnlijk als eerste weg waren, omdat ze in de loop lagen bij de ingangen. Bovendien zal men het leuk hebben gevonden op de wereldbol te lopen: 'Hier is mijn schip nu.' Daardoor zullen ze sneller hebben gesleten dan de rest."

In 1742 gaf Amsterdam daarom opdracht de afbeelding meer permanent te maken: de contouren van de wereldkaarten werden in het marmer gebeiteld. Omdat de hemelkaart die behandeling niet kreeg, raakten de sterrenbeelden destijds totaal uit beeld.

Parketvloer

Ook het resultaat van de andere kaarten was eeuwenlang niet te zien in de Burgerzaal. Om onduidelijke redenen werden de kaarten in de 18e eeuw nooit teruggeplaatst. Toen Lodewijk Napoleon van het stadhuis zijn koninklijk paleis maakte, verdween het oorspronkelijke ontwerp onder een parketvloer.

"Het was een aangekleed paleis, dus de meubels werden erop gezet", legt Taatgen uit. "We zien dat pas in de 20ste eeuw de roep ontstaat om alles in de oorspronkelijke staat terug te brengen."

Zo keerden de kaarten pas in 1953 terug. Maar toen was er niemand meer die wist hoe de hemel van de koning er ooit uit had uitgezien.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl