Kritisch theater booming in Rusland: 'Leven zonder ironie is hier onmogelijk'

• David Jan Godfroid en Iris de Graaf

Het publiek barst in lachen uit in het Taganka Theater in Moskou. De musical die wordt opgevoerd is losjes gebaseerd op het kinderboek Alice in Wonderland - 'Vlucht, Alisa, vlucht!' Het is een gedurfde musical met een politieke twist. Dit soort musicals zijn booming, vooral in het Taganka Theater.

In de musical ontsnapt de Russische Alisa uit haar gevangenis met de hulp van het Witte Konijn. Ze reist vervolgens door een 'Wonderland', dat erg lijkt op het Rusland van vandaag de dag. Zo moet ze overal haar identiteitspapieren laten zien, en kondigt de 'Hartenkoningin' een verbod op 'alles' aan.

Irina Apeksimova, artistiek directeur van het theater, vertelt: "In de vier jaar dat ik hier werk, zijn er misschien maar twee projecten niet goedgekeurd. Dat is slechts een druppel in de zee van alles wat we wél konden doen."

Ondanks het feit dat er dus relatief veel vrijheid lijkt te zijn in het theater, treden de autoriteiten steeds harder op tegen kritiek. Kritiek op de staat, de president, de kerk - het wordt niet op prijs gesteld. Als die toch wordt geuit op de planken, bestaat de kans dat de geheime dienst FSB of de politie een inval doet en mensen arresteert.

David Jan Godfroid ging langs bij het Taganka theater, om te kijken hoe je in Rusland tóch je kritische stukken kan vertonen, zonder vervolgd te worden:

Kritiek uiten kan dus nog op de planken in Rusland, maar zonder risico is het niet, vertelt Godfroid. "Kirill Serebrennikov, een populaire film- en theaterregisseur, weet er alles van. Hij heeft al jaren de politie en justitie achter zich aan. Officieel is dat vanwege verduistering van staatsfondsen, maar volgens zijn vrienden is het vooral vanwege zijn kritische werk. Al wil bijna niemand dat in het openbaar zeggen."

Sebrennikov werd 1,5 jaar geleden gearresteerd. Critici zeggen dat zijn arrestatie past in het steeds groeiende tekort aan artistieke vrijheid in Rusland.

Maxim Didenko, schrijver en regisseur, durft er ook niet veel over te zeggen. Daarom schreef hij 'Vlucht, Alisa, vlucht!' als reactie op de arrestatie van zijn collega en goede vriend Serebrennikov. "Niemand weet precies wat de aanleiding is van zijn arrestatie. Het is een groot geheim", aldus Didenko. Hij voelt dagelijks de druk van wat er is gebeurd met Serebrennikov en anderen. "Ik kan niet zeggen dat ik me erg vrij voel."

Didenko zegt dat hij 'de realiteit van Rusland' wil laten zien in zijn stukken, maar dat hij wel oppast met echt gevoelige onderwerpen, zoals religie. "Ik vertrouw op mijn eigen innerlijke kompas. Ik hoop dat dat genoeg is."

Ondanks de risico's zoekt hij de grenzen op, zoals met deze gedurfde musical. "Het is bijna onmogelijk om zonder ironie in Rusland te leven. Als je alles serieus neemt, word je gek."