Ruim een eeuw sport en de Oranjes: Willem-Alexander spant de kroon

• Annelies Hoelen

  redacteur NOS Evenementen

'Juichkoning' is hoe de koning vaak wordt genoemd en dat is niet voor niets: Willem-Alexander is een groot sportliefhebber. Dat de Koningsspelen - vandaag de zevende editie - sinds zijn inhuldiging een traditie zijn geworden, is geen verrassing. Sport en de Oranjes zijn anno 2019 onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar dat is niet altijd zo geweest.

"De brede interesse voor sport van de Oranjes begon pas na de dood van Willem III in de 19e eeuw", stelt sporthistoricus Jurryt van de Vooren. Wilhelmina, op dat moment pas tien jaar oud, moet haar vader opvolgen. Die had er met zijn manier van regeren voor gezorgd dat de Oranjes niet populair waren bij het volk. "En dat is nog zacht gezegd", vindt Van de Vooren. "Willem III werd door zijn wreedheden ook wel gekke Willem of koning Gorilla genoemd."

'Sport verbroedert'

In de acht jaar dat koningin Emma Wilhelmina voorbereidde op haar functie - zij moest hiervoor 18 jaar zijn - probeerde ze er alles aan te doen om de verbinding met het volk te vergroten. En sport was hier een goed middel voor. "Sport verbroedert, dat is een van de belangrijkste redenen dat een koningshuislid hier aandacht aan besteedt", zegt NOS-koningshuisverslaggever Kysia Hekster.

"Het meest opvallend is de aandacht die er was voor schaatsen", zegt Van de Vooren. "Altijd als het vroor, gingen de koninginnen zelf het ijs op. Beelden hiervan werden internationaal bekend en riepen verbazing op." Een koningin die zelf de schaatsen aantrok, dat was ongekend.

In de jaren dat koningin Wilhelmina regeerde, werd sport in toenemende mate belangrijk voor de Oranjes. Simpelweg omdat sport ook steeds belangrijker werd voor de bevolking. Die ontwikkelingen zetten zich voort in de rest van de 20e eeuw.

"Steeds meer sporten kregen koninklijke aandacht, de Olympische Spelen werden vrijwel altijd bijgewoond door leden van het koninklijk huis en er kwamen koninklijke onderscheidingen voor sporters", vertelt Van de Vooren. "Het aantal koninklijke onderscheidingen dat wordt gegeven in de sport, is in de 21e eeuw in een stroomversnelling gekomen." Van 1900 tot 2000 werden ongeveer 150 lintjes gegeven. Sindsdien zijn dat er nog eens 150 geworden, schat Van de Vooren.

De grote sportliefhebber

Koning Willem-Alexander spant toch wel de kroon als het gaat om de hoeveelheid aandacht die een Nederlandse vorst aan sport besteedt. "In de tijd van Wilhelmina bestond de leus 'voor God, vaderland en Oranje'. Bij Willem-Alexander zou dit beter 'voor sport, vaderland en Oranje' kunnen zijn."

De koning heeft een diepgewortelde interesse voor sport. "Hij praat er het liefst de hele dag over", weet Hekster. Zelf deed hij toen hij nog kroonprins was mee aan de marathon in New York (1992) en aan de Elfstedentocht (1986).

Willem-Alexander is daarnaast erelid en voormalig lid van het Internationaal Olympisch Comité (IOC). De Olympische Spelen slaat hij nooit over. "Hij gaat omstreden situaties ook niet uit de weg om erbij te zijn", vertelt Hekster. Ze verwijst naar de Olympische Spelen van 2014 in Rusland, waarbij de koning een biertje dronk met de Russische president Poetin. Dat schoot bij veel Nederlanders in het verkeerde keelgat.

Gezien de interesse van Willem-Alexander in sport, was het in het leven roepen van de Koningsspelen bij zijn inhuldiging in 2013 geen verrassende zet. Maar de Koningsspelen gaan om meer dan alleen interesse van de koning.

"Overgewicht is in onze maatschappij een steeds groter wordend probleem", vertelt Van de Vooren. "Sporten wordt daardoor ook steeds belangrijker. Door de Koningsspelen te houden, waarbij kinderen op een leuke manier met sporten en gezond eten in aanraking komen, wordt een gezonde maatschappij gestimuleerd."

De Koningsspelen zijn er een uiting van: sport en de Oranjes zijn niet meer van elkaar weg te denken. Hekster: "Meer dan over rood, wit en blauw gaat de nationale sport tegenwoordig over oranje."