NOS Nieuws

Unieke ontdekking astronomen: stervende mega-sterren in Melkweg

Astronomen hebben een bijzondere ronddraaiende stofspiraal ontdekt die uitgespuwd wordt door een dubbelster, twee sterren die om elkaar heen bewegen. De spiraalvormige stofwolk heeft wat weg van het wezen Xenomorph uit de Alien-films. Behalve spectaculair om te zien is de ontdekking van groot wetenschappelijk belang.

Zeker een van de twee sterren is hoogstwaarschijnlijk een Wolf-Rayet-ster. Sterren van dit type zijn aan het einde van hun leven, net voordat ze gaan exploderen of tot een zwart gat instorten. Aan het einde van hun leven spugen ze allerlei materialen uit. In dit geval is dat voornamelijk koolstof. Het chemische element, een cruciale bouwsteen voor het leven en diamanten, geeft de stofwolken hun oranje kleur.

De grote stip is de dubbelster, het stipje daarboven een derde ster die van minder invloed is op het spektakel. Het is de activiteit van de dubbelster die de stofwolk veroorzaakt:

De dubbelster met de stofspiraal die daar omheen draait

Nooit eerder werd een snel roterende Wolf-Rayet-ster in onze Melkweg gevonden die dan ook nog eens een snel draaiende stofwolk veroorzaakt. In het verleden werden er al wel op grote afstand (indirect) snel roterende Wolf Rayet-sterren gelokaliseerd in de Melkweg en in andere sterrenstelsels. Maar omdat deze dubbelster zo veel dichter bij de aarde staat, krijgen astronomen de kans om de sterren direct en gedetailleerd te bestuderen.

Aangenomen wordt dat als de sterren exploderen, er een spectaculair kosmisch vuurwerk ontstaat. "Dat kan morgen of over duizend jaar zijn. Maar als ze exploderen, dan zal het vanaf de aarde gezien worden als de allerhelderste ster aan de hemel", zegt onderzoeksleider Joseph Callingham.

Niet te bevatten

De Australische astronoom is werkzaam bij het Nederlands Instituut voor Radioastronomie (ASTRON) en deed de ontdekking met een radiotelescoop in Sydney. De foto die hij nam, komt uit de koker van de VLT-telescoop in Chili. "Ik werd echt omver geblazen door wat ik zag. Het was zo veel mooier dan wat ik ooit gezien had. Ik besefte dat dit nou precies de reden is waarom ik astronoom ben geworden."

"Grotere type sterren bestaan niet. Ze zijn 20 keer zo groot in massa als de zon. Als je nagaat dat de aarde `bijna 1,3 miljoen keer in de zon past, dan heeft mijn verstand er moeite mee te bevatten hoe groot deze zijn", zegt Callingham.

Astronoom en onderzoeksleider Joseph Callingham

De spiraalvormige stofwolk ontstaat doordat de sterren met zulke gigantische snelheden om elkaar heen draaien dat er minstens één ster uit elkaar scheurt. "Ik begreep meteen dat wat ik zag bijzonder was. Maar dan moet je met andere deskundigen gaan uitzoeken: Wat zien we eigenlijk? Wat vertelt dit ons over de Melkweg?"

De onderzoekers maakten hun ontdekking bekend in Nature Astronomy. De stofwolk gaven ze de naam Apepi, een verwijzing naar de slangendemon uit de oude Egyptische mythologie die volgens de overlevering de zon 's nachts zou opeten als een andere god er geen stokje voor stak. "Die naam leek te passen, aangezien de kronkelende stofpluim eruitziet als een opgerolde slang die een strijd voert met een centrale ster", zegt wetenschapper Peter Tuthill in het artikel.

Toch zou het verschijnsel in eerste instantie anders gaan heten. Ontdekker Callingham dacht bij de ontdekking meteen aan Xenomorph, het monsterachtige wezen uit de Aliens-film Franchise. Vooral de gelijkenis met de kam op het hoofd is treffend. Maar zijn collega's vonden de associatie met het monster te duister. Na een stemming werd het zo toch Apepi.

De stofwolk deed de ontdekker denken aan Xenomorph uit de Alien-films

De ontdekking geeft de onderzoekers de kans om beter te begrijpen hoe een ster zich gedraagt wanneer die bijna op haar einde is. Dat is belangrijk, omdat het leven van de zon over 5 miljard jaar ook eindigt, al is de kans dat het bij onze zon tot een explosie of supernova komt weinig waarschijnlijk. "Indien de Wof-rayet sterren spoedig zouden exploderen, kunnen we beter inschatten hoe gewelddadig het is", zegt Callingham. Naar schatting zou bij de uitbarsting evenveel energie vrijkomen als de energie die de zon tijdens haar hele leven uitzendt.

Callingham denkt dat de explosie van de dubbelster geen impact heeft op de aarde, noch op de zon. "De nieuwe dubbelster is op ongeveer 8000 lichtjaar afstand van de aarde. Als die explodeert, is het effect op aarde vergelijkbaar met wat je in Nederland voelt als er een bom ontploft in Spanje."

De sterrenhemel rondom Apepi

Aan de ontdekking zit nog een Nederlands tintje. Callingham, verbonden aan het Nederlands Instituut voor Radioastronomie (ASTRON), deed het meeste van zijn onderzoek in ons land. Hij werd daar onder meer geholpen door de Nederlander Ger de Bruyn, astronoom en collega bij Astron. De Bruyn is in 2017 overleden en heeft de ontdekking niet meer meegemaakt.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl