Het is begin dit jaar als het Frans Hals Museum in Haarlem een e-mail ontvangt. Hoofd Collecties Marrigje Rikken kan haar ogen niet geloven als ze de boodschap leest. In een particuliere verzameling in Rome blijkt zich de verdwenen kopie van Édouard Manet van de Regentessen van het Oudemannenhuis te bevinden.
"Mijn hart maakte een vreugdesprong toen ik die mail las", zegt Rikken, die al jaren naar de kopie zocht. "Manet had een Nederlandse vrouw en kwam wel vaker in Nederland. Hij kwam naar het Stedelijk Museum in Haarlem in 1872 en wilde een herinnering aan het schilderij van Frans Hals. Nu zouden we een foto maken, maar Manet maakte een kopie."
Morgen start in het Frans Hals Museum in Haarlem de tentoonstelling 'Hals en de modernen'. Over de schilder Frans Hals die zeer werd bewonderd door kunstenaars als Édouard Manet, Max Liebermann, John Singer Sargent en Vincent van Gogh. Ze waren onder de indruk van zijn losse schilderstijl.
Impact
De mail over het verdwenen schilderijtje van Manet komt van een Italiaanse kunsthistorica die in opdracht van een privéverzamelaar onderzoek doet naar een door hem recent aangekocht schilderij. En dat blijkt de kopie die Manet maakte in 1872. "Het was puur toeval en op een heel gunstig moment. Want nu konden we het schilderij nog nét in onze tentoonstelling meenemen", zegt Rikken.
De tentoonstelling brengt voor het eerst 50 werken van kunstenaars als Manet, Van Gogh, Singer en Sargent samen met het werk van Hals. "Door zijn schilderijen af te zetten tegen modernistische reacties op zijn werk, wordt voor het eerst zijn impact op indrukwekkende kunstenaars getoond", denkt het Frans Hals Museum.
Rikken vertelt dat Hals eerst helemaal niet zo werd gewaardeerd. Zijn losse schilderstijl sloot niet aan bij de geldende academische stijl in de 17e eeuw. Het gevolg was dat zijn schilderijen weinig waard waren op de kunstmarkt en de naam 'Frans Hals' in overzichtswerken van de Gouden Eeuw ontbrak.
"Hals was echt in de vergetelheid geraakt. Maar hij kreeg een nieuwe boost toen de Franse kunstcriticus Théophile Thoré-Bürger in 1868 in een serie artikelen de virtuositeit van Hals belichtte."
Geestverwant
Tweehonderd jaar na zijn dood wordt Hals dan herontdekt als modern idool. Hij werd bewonderd, zelfs aanbeden door de laat 19e-eeuwse kunstenaars. "Die nieuwe generatie was op zoek naar een nieuwe manier van schilderen. Ze hadden ook te maken met veel kritiek en werden geweerd uit de Franse salons. In Frans Hals vonden ze een geestverwant, ze wilden iets nieuws doen en konden op hem teruggrijpen", vertelt Rikken.
De bewonderaars van Hals wilden begrijpen wat hij deed. "De ene schilder wilde een ander element begrijpen dan de ander. Van Gogh bijvoorbeeld, wilde de kleur die Hals gebruikte begrijpen, en een ander was meer bezig met de poses die Hals schilderde", zegt Rikken. Ze gelooft dat de impressionisten Hals weer nieuw leven hebben ingeblazen en hem uit de vergetelheid hebben gehaald.
"Al eeuwen beïnvloeden kunstenaars elkaars werk, ook door verschillende eeuwen heen. De dominante invloed van Hals op wie we nu impressionisten noemen is vaak onderzocht, maar nooit getoond. In deze nieuwe tentoonstelling ontmoeten de meesters elkaar dan ook voor het eerst in the flesh", zegt Ann Demeester, directeur van het Frans Hals Museum.
