Hoe het kostuum van The Handmaid's Tale uitgroeit tot symbool voor vrouwenrechten

• Iris de Graaf en Mike Megens

  Redactie Buitenland

Tientallen vrouwen, gehuld in een rode mantel en met een witte kap op het hoofd, die regelrecht van de filmset lijken te komen. Opkijken doen ze niet, de kappen verhoeden dat. De blik blijft naar beneden gericht. Dat hoort bij hun protest.

Ze waren al te zien in Texas, Ohio, Belfast en Londen. Maar ook afgelopen week in verschillende steden in Argentinië, waar zowel voor- als tegenstanders van abortus de straat opgingen.

Wie de serie The Handmaid's Tale heeft gezien, kent de kleding al. Inmiddels is de outfit uitgegroeid tot een internationaal symbool in de strijd voor vrouwenrechten.

Wij spraken Chiara Capraro, projectleider voor vrouwenrechten bij Amnesty International, die zelf in Londen protesteert in de kenmerkende outfit:

Het begon allemaal met een kleine groep Amerikaanse vrouwen in Texas, in maart 2017. Ze kwamen naar de rechtszaal om te protesteren tegen het inperken van het recht op abortus.

Hun felrode gewaden en witte kappen vielen op. Mede daardoor groeide de outfit uit tot een symbool van vrouwelijke protestbewegingen, denkt de prijswinnende kostuumontwerper van de Handmaid's Tale, Ane Crabtree. De kappen en gewaden waren terug te zien bij demonstraties in onder meer de Verenigde Staten, Engeland en Ierland.

Crabtree, werkend en wonend in Los Angeles, haalde haar inspiratie voor de kleding uit de 17e-eeuwse Nederlandse schilderkunst. "De witte kappen, de lange mantels: veel schilderijen van Nederlandse meesters zijn als de doos van Pandora voor inspiratie."

Tijdens het ontwerpen hield Crabtree het idee van opsluiting en gevangenschap in gedachten. "De kleding bedekt het hele lichaam. Ik heb geen knopen of ritsen gebruikt, omdat die geassocieerd worden met vrijheid en seks. De witte kappen bedekken haar hoofd, oren en gezichtsveld, zodat de vrouwen niet goed kunnen communiceren."

Ook de kleur van de mantel is gekozen met een reden. Rood, de kleur van bloed. "We wilden laten zien dat de vrouwen in het verhaal niet meer zijn dan wandelende baarmoeders." Volgens Crabtree is dat idee aansprekend voor vooral de pro-abortus bewegingen. "Het laat zien: we zijn meer dan slechts babymakers."

Boek uit 1985 is 'nog altijd relevant'

Afgezien van het opvallende rood en wit, is ook de inhoud van de serie, die gebaseerd is op het gelijknamige boek uit 1985 van Margaret Atwood, van invloed op de symboliek achter de outfit.

In The Handmaid's Tale spelen onderdrukte vrouwen de hoofdrol. Zij wonen in de fictieve Republiek van Gilead en behoren tot de weinige inwoners die nog kinderen kunnen krijgen. Ondergeschikt aan de staat, zonder enige rechten, moeten zij de toekomst van het land veiligstellen door baby's te baren voor de gelovige elite-gezinnen.

Schrijfster Margaret Atwood begrijpt waarom de kleding is uitgegroeid tot zo'n symbool van protest. "Het is een krachtig statement en flexibel inzetbaar", zegt ze in The Guardian. "Bovendien hoef je niet bang te zijn om gearresteerd te worden, want je veroorzaakt er geen overlast mee."

Atwood schreef haar boek ruim 30 jaar geleden. Ze zegt dat de dystopische roman moet worden gezien als "speculatieve fictie". Ze beschrijft een toekomst waarin het religieuze fundamentalisme wordt doorgetrokken en er een totalitair regime aan de macht komt. Volgens haar is het boek, ook nu, relevant.

Crabtree is het daarmee eens. "Overal ter wereld vechten we nog steeds voor vrijheden die we nog steeds niet hebben. We worden zelfs conservatiever, in elk land. De rode mantels en witte kappen herinneren ons daaraan. Het is een soort 'wake-up call'."

Naar Amerikaanse en Britse voorbeelden gingen ook in Argentinië recent vrouwen verkleed als dienstmaagden de straat op. Drie van zulke protesten werden georganiseerd door de Argentijnse Bernardino. Om zo veel mogelijk vrouwen te laten meedoen, schreven ze een instructie: bijvoorbeeld hoe de mantel en de kap moesten worden gemaakt.

Maar het belangrijkste was dat vrouwen stil en onderdanig moesten zijn. "Want," zo legt Bernardina uit, "dat is de staat waarin vrouwen verkeren als ze abortus plegen. Abortus in Argentinië moet in het geheim, je kan er met niemand over praten. Er rust een gigantisch taboe op."

Voor Bernardina is het kostuum veel meer dan een symbool. "Het geeft niet alleen aan wie we zijn en waar we voor staan, het verenigt ons ook, terwijl we tijdens ons protest worden uitgescholden voor moordenaars."

Symbool

Crabtree had nooit verwacht dat haar kostuum zo'n grote betekenis zou krijgen in de strijd voor vrouwenrechten. "Ik deed gewoon mijn werk: de woorden van Margaret Atwood omzetten in iets visueels."

Het heeft Crabtree doen beseffen dat ze als ontwerper een stem heeft die ze kan gebruiken voor een groter doel. "Het is een grote verantwoordelijkheid. Het zorgt ervoor dat we vragen blijven stellen en dat we blijven nadenken met z'n allen. Het voelt surrealistisch en maakt me nederig dat mijn kostuum tot zo'n groot feministisch symbool is uitgegroeid."