Belgische sire en Nederlandse majesteit langs koninklijke meetlat

• Piet van Asseldonk

  redacteur Koninklijk Huis

Vorig weekend deed België wat Nederland eind april deed: stilstaan bij het eerste lustrum van zijn koning. Zowel de Belgische sire als de Nederlandse majesteit werden door pers en publiek langs de koninklijke meetlat gelegd.

De uitkomst was voor allebei positief. Veelgehoorde beoordelingen waren dat Willem-Alexander (51) en Filip (57) in hun rol zijn gegroeid en geen fouten van betekenis hebben gemaakt. Opiniepeilingen bevestigen dit beeld. Daaruit blijkt eveneens dat de monarchie in Nederland, met ruim 80 procent van de inwoners die voor is, nog steeds geliefder is dan in België. Daar steunt zo'n 60 procent van de bevolking de monarchie.

Willem-Alexander en Filip maken allebei gebruik van moderne communicatie- en marketingstrategieën. Tekenend in dit verband: de sterk op elkaar lijkende fotoseries die ze bij gelegenheid van hun lustrum publiceerden. Naast de gebruikelijke staatsiefoto's bevatten die ook 'losse', dynamische gezinsfoto's.

Aanzienlijke verschillen

De verschillen tussen het Belgische en Nederlandse staatshoofd, en vooral ook de omgeving waarin ze moeten acteren, blijven niettemin aanzienlijk. Om over de problemen die koninklijke verwanten kunnen opleveren maar niet te spreken.

In België zorgt Filips broer Laurent door zijn eigengereide optreden nogal eens voor rellen en klaagt Filips vader koning Albert over een te laag pensioen. Bij ons was het recentelijk Willem-Alexanders neef Bernhard die vanwege zijn Amsterdamse huizenbezit de titel 'vastgoedprins' kreeg en kritische tongen losmaakte.

Het symboliseren en bevorderen van nationale eenheid en saamhorigheid is de kerntaak van het staatshoofd. Dat is voor de zevende Koning der Belgen, zoals de officiële functieaanduiding van Filip luidt, een delicate klus. België is een staatkundig verdeeld land waar twisten tussen landsdelen nooit ver weg zijn.

Willem-Alexander heeft het als zevende Koning der Nederlanden op dit punt een stuk gemakkelijker. Hij vult zijn verbindende taak dan ook vooral sociaal en cultureel in. Gevoelige kwesties rond multiculturaliteit en diversiteit vormen daarbij politieke banenschillen.

Vanaf zijn aantreden als koning heeft Willem-Alexander zich strikt en consequent verre gehouden van politiek omstreden uitspraken. Filip probeert dat ook te doen; in tegenstelling tot zijn voorgangers Boudewijn en Albert. Die waarschuwden nog wel eens in scherpe bewoordingen voor de groeiende verdeeldheid in hun land.

Verwijzend naar de politieke prudentie van Filip gaf de machtige en tegen de monarchie gekante partij N-VA (Nieuw-Vlaamse Alliantie) van Bart de Wever, die nu deel uitmaakt van de Belgische federale regering, de koning vooralsnog het voordeel van de twijfel. De monarchie-specialist van de N-VA zei daarover zuinigjes: "Tot nu toe zijn er inderdaad nog geen ongelukken gebeurd."

Bedeesd en ingetogen

Het voetbalsucces van de Rode Duivels heeft Filip met enthousiasme omhelsd. In zijn rede op de Belgische nationale feestdag, die in het teken van het koninklijk lustrum stond, zei hij: "Ons nationale elftal heeft prachtig gestalte gegeven aan onze wapenspreuk: eendracht maakt macht." Uitgroeien tot een sociaal vaardige 'volkskoning' en sportieve 'juichkoning' als Willem-Alexander zal Filip niet snel. Daarvoor is hij te bedeesd en te ingetogen en spreekt hij te aarzelend Nederlands.

Belgen zijn geen Nederlanders. Willem-Alexander zei het bij het staatsbezoek van Filip aan ons land twee jaar geleden zo: "Wij Nederlanders weten dat we in de oren van onze Belgische buren soms wat luidruchtig kunnen overkomen." Intussen is de monarchie bij Willem-Alexander en Filip in veilige handen. Over enkele decennia kunnen prinses Amalia (14) en prinses Elisabeth (16) het stokje overnemen. Voor België zou dat de eerste keer zijn dat er een vrouw op de troon komt. Tot eind 1991 was dat verboden.