Tijd dringt voor bondskanselier Merkel: Schafft sie das?

• Beau Heimensen

  Correspondent Berlijn

De dag van de waarheid, erop of eronder, het einde van het tijdperk Merkel: het zijn zinnen die de laatste week in de Duitse media circuleren. Politiek deskundigen in Duitsland vragen zich hardop af hoe deze week zal eindigen. "Het ligt helemaal open. Ik heb zelden zo'n onzekere periode onder zittende politici beleefd, zoals in de afgelopen dagen", zegt politiek verslaggever Andreas Rinke.

Hij volgt Angela Merkel al sinds haar aantreden als bondskanselier in 2005. Ook schreef hij twee jaar geleden het 'Merkel-Lexikon', een boek over de bondskanselier van A tot Z.

Grenzen sluiten

Het begon met onenigheid over het Master Migratieplan van de minister van Binnenlandse Zaken, Seehofer. Als het aan hem ligt, sluit Duitsland komende week de grenzen voor asielzoekers die al in een ander EU-land zijn geregistreerd. Voor Merkel gaat dat veel te ver.

De angst dat andere landen ook massaal vluchtelingen terug zullen sturen naar landen als Italië en Griekenland is te groot. Merkel vroeg Seehofer daarom twee weken extra tijd om op zoek te gaan naar een Europese oplossing. Voor Seehofer is zo'n oplossing alleen acceptabel, als die minstens dezelfde uitwerking heeft.

Volgens Rinke zijn de zusterpartijen CSU van Seehofer en CDU van Merkel het er wel over eens dat er een strenger asielbeleid moet komen. "Ook Merkel was bereid 62 van de 63 maatregelen van het masterplan over te nemen. Dat zijn deels zeer harde maatregelen. Bijvoorbeeld dat migranten geen geld meer krijgen, maar alleen nog spullen. Of dat er opvangcentra in Noord-Afrika komen waar asielprocedures kunnen worden doorlopen. Dat was 1 à 2 jaar geleden onacceptabel in Duitsland", vertelt Rinke.

Willkommenskultur

In 2015 kwamen er bijna 1 miljoen vluchtelingen naar Duitsland. Het overgrote deel kwam via de Oostenrijks-Duitse grens naar Beieren. De Duitse deelstaat van toen nog CSU- minister-president Horst Seehofer, de huidige minister van Binnenlandse Zaken.

"Ook de CSU had destijds een Willkommenskultur", vertelt Rinke. "Seehofer vertegenwoordigt een deelstaat die zich hard heeft ingezet voor de opvang van vluchtelingen. Bij de bevolking daar leeft het gevoel dat Beieren het zwaarst getroffen was door de vluchtelingenstroom. Dat verklaart waarom veel dingen in het zuiden anders worden gezien dan elders in het land", zegt Rinke. De Willkommenskultur bestaat volgens de politiek verslaggever nog steeds.

Alleen is er iets in de loop der jaren veranderd. "Op dit moment komen er meer migranten dan echte vluchtelingen binnen en daarom is het ook logisch dat er meer mensen worden uitgezet", aldus Rinke.

Nieuwe verkiezingen?

Gisteravond zaten de coalitiepartijen tot diep in de nacht bij elkaar, maar ook dat leverde geen mildere toon op. De CSU blijft bij z'n standpunt. Als Seehofer na de top besluit zijn plan zonder instemming van Merkel door te zetten, zal ze hem waarschijnlijk ontslaan. Dat zou het einde van de coalitie betekenen en nieuwe verkiezingen. Het leek lange tijd ondenkbaar, maar deze week is het ineens een optie geworden. "Op dit moment kan niemand zeggen wat er dan gebeurt, ik denk de bondskanselier zelf ook niet", zegt Rinke.

Toch gaat hij ervan uit dat het Merkel lukt om tot een resultaat te komen. "Een oplossing is van Europees belang. Of het nou linkse of rechtse regeringen zijn.

De meeste regeringen in Europa erkennen dat open grenzen binnen de EU een grote waarde hebben, net zoals de euro", zegt hij. Merkel zelf tempert de verwachtingen. Een Europees asielbeleid zal niet in twee dagen te regelen zijn. Ze gaat uit van bilaterale afspraken, tussen landen onderling. Dat zal ze zondag aan Seehofer in Berlijn presenteren en dan is het de vraag of haar minister daarmee akkoord gaat.