Russen demonstreren tegen de stank, gevaarlijk vuilnis en het wantrouwen

• David Jan Godfroid

  correspondent Rusland

De Stitcher rijst hoog op tegen de scherp blauwe lucht. Hij duwt de eerste van duizenden poreuze, flexibele buizen het vuil van de omstreden stortplaats in Volokolamsk in. Een stelsel van buizen moet gas aan de vuilnisbelt onttrekken. Daarmee moet er een einde komen aan de voortdurende stankoverlast waar de inwoners van het stadje op zo'n 100 kilometer van Moskou mee te kampen hebben.

Het stinkt naar gas, maar Eugène Timmermans kijkt ontspannen toe. Met zijn vijf collega's van het Nederlandse bedrijf Multriwell is hij verantwoordelijk voor het project. Een routineklus. Ze doen dit soort werk over de hele wereld.

Die vuilnisbelt bij Volokolamsk is wereldberoemd geworden. De inwoners pikten het niet meer. Al weken demonstreren ze op het plein voor het stadskantoor. Soms met enkele tientallen, zoals vanavond, maar andere keren komen er duizenden mensen om hun ongenoegen kenbaar te maken. En dat is ongebruikelijk in Rusland, waar protest meestal in de kiem wordt gesmoord.

'De vuilnisbelt vergiftigt ons'

"Ik heb nog geen protestbijeenkomst gemist," zegt een vrouw die staat de kleumen in de onverwachte kou. "Ik wil dat de vuilnisbelt wordt gesloten, zoals iedereen hier. Die vergiftigt ons leven en dat van onze kinderen."

De man die naast haar staat legt uit waarom hij op het plein staat: "We stikken hier allemaal in de lucht van die vuilnisbelt. Ik wil dat mensen echte keuzes kunnen maken. Ik ben hier om te bereiken dat ouders zich geen zorgen hoeven te maken over hun kinderen, om dokters ons de waarheid te laten vertellen. Voor ons welzijn."

Correspondent David Jan ging Volokolamsk:

"Er zou een systeem van recycling moeten zijn," gaat hij verder." Dat is wat we nodig hebben. Het is ons in 2013 al beloofd, maar het is er nooit van gekomen. Ze zijn gewoon doorgegaan met het opstapelen van vuilnis op dezelfde plek."

Eén vuilnisbelt gesloten

De regio Moskou kampt met een enorm vuilnisprobleem. Verreweg het meeste afval van de 18 miljoen inwoners wordt gedumpt op stortplaatsen zoals die in Volokolamsk. Eén vuilnisbelt werd vorig jaar op last van Poetin gesloten nadat er over was geklaagd in een live televisieprogramma waarin de president vragen van kijkers beantwoordt. De overige stortplaatsen moeten opvangen wat daar werd gestort. En zoals de demonstrant al zei: scheiding en hergebruik komen nauwelijks voor.

Aan die enorme afvalberg kunnen Eugène Timmermans en zijn mannen niet veel doen. Die is er nu eenmaal. Maar ze kunnen wel de gevolgen bestrijden. Er zit veel organisch afval in het huisvuil. Dat vergaat nadat het is gestort en daar komt gas bij vrij. Door de stort af te dekken met zand en een ondoordringbare laag en het gas af te voeren, moet het uit zijn met de stank. Dat afvoeren gaat via de buizen die de Stitcher in het afval drukt, via een stelsel van verticale buizen naar een centrale buis die het wegvoert. Het afgevoerde gas wordt verbrand. Het is de bedoeling dat er later elektriciteit mee wordt opgewekt.

Multriwell heeft zulke klussen dus wel vaker gedaan, zij het pas één keer eerder in Rusland, een jaar of zes geleden. Maar dit keer kon het weleens de doorbraak op de Russische markt zijn, hoopt Timmermans.

"De gouverneur heeft ons kenbaar gemaakt dat er nog een aantal andere projecten aankomt als dit tot een succes leidt. En gezien de problematiek die hier speelt, zou Rusland wel eens een heel interessant land voor ons kunnen zijn. Iedereen praat over een positieve oplossing. Als wij dit tot een positief eind kunnen brengen, dan staat de rest van de stortplaatsen voor ons open."

Meer dan huisafval?

Maar de inwoners van Volokolamsk zijn bang dat er grote fouten gemaakt gaan worden, omdat er volgens hen veel meer dan alleen maar huisvuil in de stort zit. Ze hebben het over chemisch afval of misschien zelfs wel kernafval.

Timmermans staat daar sceptisch tegenover. Hij en zijn team hebben het in ieder geval niet gezien: "Natuurlijk, wij graven niet in de stort. Maar wat wij wel gezien hebben in de eerste periode dat we hier waren en de periodes dat we aan het werk zijn, is dat er alleen maar huishoudelijk afval komt."

De demonstranten in Volokolamsk overtuigt hij er niet mee. Die voelen zich bedrogen door het regionale bestuur. Ze voelen zich niet serieus genomen, omdat de gouverneur de gezondheidsklachten van hun kinderen wegwuift. Ze hebben ook al geen idee wat Timmermans op die vuilstort aan het doen is. Er is niemand die het ze vertelt.

"Natuurlijk hopen we dat ze iets aan het doen zijn," zegt een man onder een spandoek. "Dat wil ik best geloven. Maar ik denk dat ze eerst een proefboring moeten doen om te begrijpen wat er in die vuilnisbelt zit. Niemand weet wat er naartoe is gebracht; misschien wel chemicaliën. Er kan van alles liggen."

Wantrouwen is groot

Het probleem van Volokolamsk lijkt niet in de eerste plaats de vuilnisbelt meer te zijn. Het gaat om vertrouwen en daaraan is een groot gebrek in het stadje. Niemand gelooft de gouverneur, niemand gelooft de artsen die zeggen dat er niets met hun kinderen aan de hand is. Niemand gelooft dat het allemaal goedkomt.

Zo beschouwd staat Volokolamsk eigenlijk voor heel Rusland. Bijna overal is het wantrouwen in lokale en regionale overheden heel groot. Alleen gaan ze hier de straat op.