Olympisch goud gewonnen, en nu? Het zwarte gat na de Spelen

• Lisanne Wieringa

  NOS Online

De medailles zijn binnen en de olympische atleten zijn gehuldigd. Het normale leven begint weer voor veel sporters. Maar dat is niet altijd eenvoudig: sporters die hun olympische droom verwezenlijkt hebben, kunnen in een zwart gat vallen als zij geen plan hebben voor ná de Spelen.

Volgens sport- en prestatiepsycholoog Brendon Koolen kan een atleet in een dip terechtkomen wanneer hij of zij zichzelf alleen maar als topsporter ziet. "De atleet ziet de sport dan niet meer als een onderdeel van zijn leven, maar als zijn hele leven", legt Koolen uit. Een slechte prestatie op het veld werkt dan mentaal door: de sporter denkt dan ook slecht over zichzelf.

Huilbuien en slapeloosheid

Zo had Dafne Schippers geregeld last van enorme huilbuien na de Spelen in Rio in 2016, vertelde ze in de Volkskrant. Schippers zei alleen maar op de bank te kunnen liggen en voor zich uit te staren. Ook oud-schaatser Stefan Groothuis en bobsleeër Jeroen Piek spraken openlijk over hun depressie.

Koolen helpt sporters in de omgeving van Den Haag met het versterken van hun zelfvertrouwen en het verwerken van tegenslagen. Hij vindt het essentieel dat sporters een meer evenwichtig zelfbeeld ontwikkelen. Dat zij naast de sport ook nog andere invullingen voor hun leven hebben. "Op het moment dat de sport ineens wegvalt, kunnen ze denken: als ik geen sporter ben, wat ben ik dan?"

Die ontwikkeling van het zelfbeeld begint al op jonge leeftijd. Kinderen die een officiële status als topsporter krijgen, kunnen naar een zogenoemde Topsport Talentschool. Op die scholen richten kinderen zich zoveel mogelijk op de sport waarin zij uitblinken, en halen zij ook hun middelbare schooldiploma.

Tom de Groen is de landelijk coördinator van de topsportscholen. Hij ziet dat op de scholen steeds meer aandacht komt voor het zelfbeeld van atleten buiten de topsport om. "Het gaat niet alleen om wat je bent: een schaatser, een zwemmer, een sporter. Het gaat ook om wie je bent." Hij benadrukt dat er ook tijd moet zijn voor eenvoudige dingen, zoals je familie bezoeken of je paard verzorgen.

De Groen moet denken aan de Olympische Spelen in 1972 in München. De 15-jarige Australische zwemster Shane Gould haalde daar vijf medailles, waarvan drie gouden. Maar het is vooral de knuffelkangoeroe die Gould langs het zwembad altijd stevig tegen zich aangedrukt hield die De Groen nog helder voor de geest staat.

"Een meisje van 15 dat alleen maar een relatie met een pop had opgebouwd, dat is echt een teken van een ontspoorde ontwikkeling", zegt hij. Net als Koolen pleit hij ervoor dat jonge topsporters zich niet alleen op sportief vlak ontwikkelen, maar dat zij ook sociaal en maatschappelijk alle ruimte krijgen om te ontdekken wie ze zijn.

Ook NOC*NSF hamert steeds meer op dit maatschappelijke belang. "Je kunt geen topsporter zijn tot aan je pensioen", zegt de sportorganisatie. Daarom biedt NOC*NSF voormalig topsporters tot twee jaar na hun carrière loopbaan- of studiekeuzebegeleiding en mentale ondersteuning.

Dafne Schippers, Stefan Groothuis en Jeroen Piek krabbelden uiteindelijk overeind. Het relativeren van het belang van de sport heeft daarbij een belangrijke rol gespeeld, gaven zij in interviews aan. "Het bezetene is weg, het duiveltje uit mijn hoofd is verdwenen", zei Piek tegen de NOS.