Vredestichter of terroristenbeschermer? Sinn Fein-leider stopt na 35 jaar
Zijn gezicht dook eind jaren 90 bijna dagelijks op in de journaals. Als leider van Sinn Fein vertegenwoordigde Gerry Adams de politieke tak van de IRA, het Ierse Republikeinse Leger. En hij speelde een belangrijke rol in de vredesbesprekingen die in 1998 tot de beroemde Goede Vrijdagakkoorden leidden, de opmaat naar vrede in Noord-Ierland.
Na 35 jaar aan het roer te hebben gestaan van Sinn Fein neemt Adams vandaag afscheid. Op een speciaal partijcongres in Dublin zal hij voor het laatst zijn partijgenoten toespreken. Adams wordt opgevolgd door de 40-jarige Mary Lou McDonald, die geen directe betrokkenheid heeft met de IRA. Daarmee verdwijnt de laatste hoofdrolspeler uit de bewogen Noord-Ierse conflictjaren van het toneel.
Adams rol in het Noord-Ierse conflict was altijd erg omstreden. Zijn achterban omschrijft hem als een vredestichter, een politieke grootheid. Maar veel Britten vinden dat hij heulde met IRA-terroristen en daarmee medeplichtig is aan terreur.
Martin Ferris was jarenlang belangrijk adviseur van Adams bij Sinn Fein en zit nog altijd in het Ierse parlement namens de partij. "Hij was een uitzonderlijke leider", zegt Ferris. "Iemand die medeverantwoordelijk is voor de Noord-Ierse vrede."
Ferris en Adams onderhandelden eind jaren 90 met de Britse regering in London. "Het was voor het eerst sinds 1921 dat een Sinn Fein-delegatie in Downing Street kwam. De Britten waren de aartsvijand." Die onderhandelingen lagen dan ook uiterst gevoelig bij de IRA. Die beschouwde vredesbesprekingen als zinloos en hield vast aan de gewapende strijd.
'IRA overtuigd wapens neer te leggen'
"Gerry wist de IRA ervan te overtuigen dat ze een andere weg moesten inslaan. Dat is zijn belangrijkste politieke prestatie, dat hij de IRA zover kreeg niet langer naar de wapens te grijpen."
Veel Britten zien zijn politieke erfenis anders. De IRA pleegde in de jaren 70, 80 en 90 tientallen terreuraanslagen op Britse bodem. Daarbij vielen talloze burgerslachtoffers. De meest bloedige aanslag was in 1974 in Birmingham. Er vielen 21 doden en 182 gewonden.
Eén van de doden was de 18-jarige Maxine Hambleton. Haar zus Julie, inmiddels 55, heeft nog altijd foto's van haar op haar schouw staan. Ook steekt ze nog elke dag een kaarsje voor haar aan. "Maxine was zo'n vrolijke meid. Iedereen hield van haar. Ze had nog een heel leven voor zich."
Julie vindt dat Adams, als spreekbuis van de politieke tak van de IRA, medeverantwoordelijk is voor de terreur. "Hij is het tegenovergestelde van een vredestichter. Hij nam de IRA altijd in bescherming en hielp mee aan het verbergen van hun giftige, smerige geschiedenis."
De daders voor de aanslag in Birmingham zijn namelijk nooit gepakt. Julie strijd daarom al 44 jaar voor gerechtigheid, samen met andere nabestaanden. Via allerlei rechtszaken proberen ze de waarheid alsnog boven tafel te krijgen.
'Nooit iets gedaan voor slachtoffers'
Julie is ervan overtuigd dat Adams meer over de daders moet weten. "Dat is hoe hij hier herinnerd zal worden. Dat hij nooit iets voor de slachtoffers heeft gedaan. Niet alleen wij, maar honderden anderen. Hij heeft de kans gehad er voor zijn pensioen iets aan te doen, maar dat heeft hij niet gedaan."
Zelf heeft Adams altijd ontkend lid te zijn geweest van de IRA of iets met terreur te maken te hebben gehad. En daarmee zal zijn politieke erfenis altijd omstreden blijven. Hij speelde een cruciale rol in Noord-Ierland, maar voor veel Britten kleeft aan hem de medeplichtigheid aan terreur.
