NOS NieuwsAangepast

Uniek conflict in unieke buurt: hoe bont blijft de Regenboog?

  • Bart Kamphuis

    Verslaggever economie

  • Bart Kamphuis

    Verslaggever economie

Elk huis heeft eens in de zoveel tijd een verfbeurt nodig. Maar: in welke kleur? In de Regenboogbuurt in Almere is die eenvoudige vraag uitgegroeid tot een heikele kwestie. De gemoederen zijn zelfs zo hoog opgelaaid dat de gemeente een mediator heeft ingezet om te bemiddelen tussen de 'rekkelijken' en de 'preciezen' - tussen degenen die willen vasthouden aan de oorspronkelijke gedachte achter hun wijk en degenen die vrij willen zijn om met een kwast te doen wat ze willen.

"Mogen we verven of niet?" In dit beeldverhaal kun je zien wat er aan de hand is in Almere.

Dit verhaal kun je het beste bekijken op je laptop of desktop.

Begin jaren negentig van de vorige eeuw. Almere wil een statement maken. Kleur in samenhang met de openbare ruimte, daar kun je iets bijzonders mee doen, is de gedachte. Ambtenaren, architecten, aannemers, projectontwikkelaars: ze vergaderen er vier jaar over.

Als het kleurenplan voor de wijk met ruim tweeduizend woningen er uiteindelijk ligt, stelt het gezelschap vast: dit is het, het had niet anders kunnen zijn. De Regenboogbuurt is geboren.

Architect Sjoerd Soeters speelt met diverse tinten blauw en wit in Rhapsody in Blue, een blok rijtjeshuizen aan de Regenboogweg en de Prismastraat. Liesbeth van der Pol omlijst in Klein India rode en blauwe paleiswoningen met carrés. Eengezinswoningen in zacht rood en lichtblauw: het Hennahof.

Ook geliefd zijn de towerhouses van Julyan Wickham, met een kleurenspel van homogene gele straatwanden, met zijvlakken van oranje en blauw, met goudgele valse christusdoornen en bleekroze sierkersen. Beplanting en straatmeubilair spelen mee in het geheel.

  • Bart Kamphuis - NOS
    De Rhapsody in Blue-huizen in de Regenboogbuurt
  • Bart Kamphuis - NOS
    Bij ieder huis hoort een specifieke kleurenstijl
  • Bart Kamphuis - NOS
    Alle kleuren van de regenboog komen erin voor
  • Bart Kamphuis - NOS
    Over het in stand houden van dat kleurenmodel is nu strijd ontstaan
  • Bart Kamphuis - NOS
    Zomaar iets aanpassen mag eigenlijk niet
  • Bart Kamphuis - NOS
    De gemeente heeft al mediators ingezet

Maar twintig jaar later is er weinig harmonie meer over de kleuren van de Regenboogbuurt. Bewoners kiezen verschillende kampen.

De controverse betreft het al dan niet vasthouden aan de oorspronkelijke kleuren. Het actiecomité Behoud Regenboogbuurt vreest een "toverballenbuurt" als de gemeente niet ingrijpt. De groep Flexibele kleuren Regenboogbuurt wil juist vrijheid om zelf kleurkeuzes te maken.

Haalt u maar wat bij de bouwmarkt, daar gaan we toch niet op handhaven.

Ambtenaar op de vraag van een bewoner

"Er werd van alles beloofd bij het opleveren van de buurt", blikt bewoner Cor Grootveld terug. "Er zou een kleuren-database komen, met alle codes. En een informatiecentrum. Nieuwe bewoners zouden worden geïnformeerd over het bijzondere karakter van de buurt. Dat is allemaal niet gebeurd."

Niet zo raar, zegt Grootveld, dat bewoners in de loop der jaren hun eigen kleurenplan trekken. Met bijvoorbeeld onderhoudsarme witte kunststof kozijnen, in plaats van kozijnen in de voorgeschreven kleur. Op een adviesvraag van een bewoner zou een ambtenaar hebben geantwoord: "haalt u maar wat bij de bouwmarkt, daar gaan we toch niet op handhaven".

Zo verschijnen na verloop van tijd alternatieve kleuren op kozijnen en deuren. En soms ook op gevels. Bewoners die het oorspronkelijke kleurenplan omarmen, storen zich eraan. Ze vrezen dat er steeds meer, en grotere, afwijkingen zullen komen. Ze vragen de gemeente om in actie te komen. Maar de gemeente zegt: dan moet je een handhavingsverzoek indienen.

Dat is lastig, want een formeel verzoek betekent dat iedereen weet dat jíj degene bent die de buurman erbij lapt. Bewoners die het toch doen, krijgen nul op het rekest.

Nieuwe wind, oude contracten

Door Almere waait de bestuurlijke wind van de terugtrekkende overheid. De stad, die op de tekentafel ontstond, wil de wijken teruggeven aan de bewoners. Met als klapstuk het welstandsvrij maken in 2015 van vrijwel heel Almere, inclusief de Regenboogbuurt. Bewoners kunnen het best zélf uitmaken wat goed is voor hun woning en de buurt, is de gedachte. Maar daar zit ook het probleem.

De stellige overtuiging van 'vrijheid, blijheid' van het gemeentebestuur contrasteert namelijk met het zogenoemde kettingbeding dat in koopcontracten van de Regenboogbuurt staat. Door het beding zijn opeenvolgende woningeigenaren tot in lengte van jaren verplicht zich te houden aan de kleurcodes van het oorspronkelijke plan. Die codes staan in een bijlage, vastgeniet aan het contract.

Bijlages raakten, al dan niet opzettelijk, zoek. Er was geen gemeentelijke kleuren-database om op terug te vallen. Bovendien: de gemeente zegt dat het kettingbeding (privaat recht) geen juridische basis biedt om "publiekrechtelijk op te handhaven".

  • Bart Kamphuis - NOS
    Detail van een huis in de Regenboogbuurt
  • Bart Kamphuis - NOS
    Als er opnieuw wordt geschilderd, mag dat alleen in de oorspronkelijke kleur
  • Bart Kamphuis - NOS
    Dat is vastgelegd in het koopcontract
  • Bart Kamphuis - NOS
    De kleurrijke huizen maken de buurt in Almere uniek

Zo ontstaan de omstandigheden waarin bewoners vinden dat zij zich een kleurafwijking kunnen veroorloven. Ze halen verf bij de bouwmarkt en gaan aan de slag. Daar komen andere bewoners tegen in het geweer. Een manifest van het actiecomité voor behoud van het kleurenplan wordt ondertekend door bewoners, en door architecten en stedenbouwkundigen van naam.

Een cameraploeg van Hart van Nederland verschijnt in de wijk om verslag te doen van de actie tot kleurbehoud. Een lid van het actiecomité wijst op de veranderende kleuren en zegt dat ze het jammer vindt. Dat zet kwaad bloed.

'Kleurenpolitie'

De Facebookgroep "Flexibele kleuren Regenboogbuurt" gaat online. In berichten wordt het actiecomité Behoud Regenboogbuurt spottend de "Kleurenpolitie" genoemd. De deelnemers aan de groep bepleiten kleurenvrijheid in verschillende variaties van hevigheid.

De gemeente beseft: we moeten iets doen en organiseert een enquête. Het overgrote deel van de eigenaren spreekt zich uit voor kleurbehoud - tenminste van de grote vlakken. Ongeveer de helft wil ook kleurbehoud voor deuren en kozijnen. Woningbouwverenigingen, die een groot deel van de huizen in bezit hebben, steunen het behoud van het oorspronkelijke kleuren.

De Regenboogbuurt is een uitzondering. Daar zijn de kleuren zó essentieel, dat je het behoud niet over kunt laten aan individuen.

Wethouder Herrema

Wat leert wethouder Herrema van het getouwtrek rond de kleuren van Regenboogbuurt? "Almere koos voor een systeembreuk door bescherming van welstand los te laten en zo vertrouwen te geven aan bewoners. Dat gaat heel goed, maar de Regenboogbuurt is een uitzondering. Daar zijn de kleuren zó essentieel, dat je het behoud niet over kunt laten aan individuen."

Het gemeentebestuur heeft nu besloten dat de Regenboogbuurt alsnog in de Welstandsnota opgenomen gaat worden. Een motie daartoe was ingediend door het actiecomité. Er is al een 'nulmeting' verricht, om de stand van zaken rond colorgate op te maken.

Overgangsperiode

De gemeente Almere belooft de flexibelen dat ze kleurveranderingen aan deuren en kozijnen niet ongedaan hoeven te maken. En dat ze bewoners actief gaat informeren en dat een kleuren-database bijna klaar is. Er komt een overgangsperiode van vier jaar. Daarna, zo waarschuwt een gemeentelijke website, "kán de gemeente gaan handhaven".

Er staat ook dat na de overgangsperiode een nieuwe kleurmeting volgt. Zodat in 2022 duidelijk wordt hoe de toekomst van de Regenboogbuurt eruit ziet. Hoe dan ook: die is in ieder geval kleurrijk.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl