Sjachtar Donetsk is bijna alles kwijt maar de Brazilianen bleven
Tevreden kijkt de puissant rijke zakenman naar zijn aanvoerder. Het is 7 mei 2009 en Sjachtar uit het Oekraïense Donetsk heeft zojuist ten koste van Werder Bremen de laatste editie van de UEFA Cup op zijn naam geschreven.
Op het bordes van het stadion van Fenerbahçe in Istanbul heeft de captain gedaan wat hij moest doen: hij toont de gigantische bokaal aan het publiek en drukt hem vervolgens in de armen van zijn voorzitter. De zakenman met het jeugdige gezicht glimt van trots.
Die aanvoerder is Darijo Srna. Een Kroatische rechtsback die al in 2003 van Hajduk Split naar Donetsk verkaste. Een mannetjesputter met ijzeren longen. Maar ook een voetballer met een fluwelen trap en een ontwapenende glimlach. Types als hij worden meestal onderschat. Maar niet in het oosten van Oekraïne. In Donetsk wordt Srna op handen gedragen.
De voorzitter heet Rinat Achmetov. Een voormalig bokskampioen die bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie de mijnen in de Donbas-regio een voor een opkocht. Dezelfde mijnen waar zijn vader zich dag in dag uit in het zweet werkte. Boze tongen beweren dat Achmetov zijn investeringen kon doen dankzij zijn banden met de Tataarse maffia. Hijzelf ontkent.
Feit is dat Achmetov in 1995 eigenaar wordt van Sjachtar. Hij is in die tijd vice-voorzitter onder Achat Bragin, een voormalig slager en tevens de godfather van de Tataarse maffia. Maar Bragin komt tijdens een wedstrijd in het oude Sjachtar-stadion bij een bomaanslag om het leven. Achmetov is tijdens die wedstrijd toevallig elders.
Een simpel plan als basis voor succes
De pas 29-jarige Achmetov heeft grootse ambities. Als kind in Donetsk had hij ongetwijfeld gezien hoe Dinamo Kiev in 1975 en 1986 de Europa Cup voor bekerwinnaars in de wacht sleepte.
Wat Achmetov onthield was het wervelende countervoetbal van voetbalprofessor Valeri Lobanovski, waarmee tegenstanders onder de voet werden gelopen. En hij had de brandende ambitie om Dinamo Kiev van de troon te stoten.
Toch duurt het nog ruim acht jaar voor het plan tot uitvoering gebracht kan worden. In 2003 doorbreekt Sjachtar onder leiding van de Italiaan Nevio Scala, de man achter de successen van AC Parma in de jaren negentig, voor het eerst de hegemonie van Dinamo Kiev.
Daarna probeert Achmetov het onder anderen met Bernd Schuster als trainer. Maar vanaf het moment dat de Roemeen Mircea Lucescu in 2004 naar Donetsk komt, komt alles in een stroomversnelling.
Samen ontwikkelen ze een plan. Een simpel, maar buitengewoon effectief plan. De club moet gestoeld zijn op een sterke defensie, het liefst bestaande uit zelf opgeleide spelers. Die lokale talenten zijn nodig om de restrictie op het aantal buitenlanders het hoofd te bieden.
Maar als Sjachtar eenmaal aan de bal is, vertrouwen Achmetov en Lucescu liever op spelers bij wie de aanval in het bloed zit. En waar vind je die? In Brazilië!
Tegelijk met de komst van Lucescu heeft Achmetov een netwerk van scouts in Brazilië opgezet. Zij moeten de aanval van Sjachtar op de Europese top vormgeven. De ongepolijste spits Brandao is de eerste Braziliaan. Daarna volgt een hele armada aan hele en halve Brazilianen, onder wie Matuzalem, Jadson, Eduardo, Luiz Adriano, Vagner Love, Willian, Fernandinho, Douglas Costa en Alex Teixeira.
In de twaalf seizoenen waarin Lucescu aan het bewind is, wint de club negen keer de landstitel, zeven keer de nationale beker en één keer de UEFA Cup. Het succes kent geen grenzen.
Tijdens het EK van 2012, dat in Polen en Oekraïne wordt gespeeld, zitten Achmetov en president Viktor Janoekovitsj, wiens campagne voor een groot deel gefinancierd is door de Sjachtar-voorzitter, samen in de mooiste vipbox van de Donbas Arena terwijl voor hun ogen Oekraïne met 1-0 verliest van Engeland.
Een onterechte nederlaag, maar daar is het Achmetov die avond niet om te doen. Hij is op dat moment niet alleen de rijkste Oekraïner met een geschat vermogen van ruim 25 miljard euro, maar ook de machtigste.
In het seizoen 2013/2014 verkoopt Sjachtar ruim 27.000 seizoenkaarten voor de Donbass Arena, een gigantisch aantal voor Oost-Europese begrippen. Die zomer heeft Sjachtar flink gecasht met de verkoop van Henrikh Mkhitaryan (Borussia Dortmund), Willian (Chelsea), Fernandinho (Manchester City) en Douglas Costa (Bayern München).
In hun plaats worden nieuwe Braziliaanse talenten gehaald. Sjachtar is klaar voor de ultieme uitdaging: een Champions League-finale.
Onmogelijke spagaat
Maar dan breekt de hel los. Het begint met demonstraties op het Vrijheidsplein in Kiev tegen de anti-Europese politiek van president Janoekovitsj, het eindigt in een burgeroorlog. Donetsk wordt het centrum van de strijdende partijen en als de rook is opgetrokken blijkt de pro-Russische Volksrepubliek Donetsk er de touwtjes in handen te hebben.
Het brengt Sjachtar en voorzitter Achmetov in een onmogelijke spagaat. Om te overleven als club en de Europese ambities waar te kunnen maken, moet Sjachtar weg uit het oorlogsgebied. De club verkast naar de hoofdstad Kiev, maar weigert in de stad van de aartsrivaal thuiswedstrijden te spelen. In plaats daarvan kiest Sjachtar voor de optie die het verst verwijderd is van thuishaven Donetsk: Lviv.
De gloednieuwe Donbas Arena doet intussen dienst als opslagplaats voor humanitaire goederen. De afzender: Rinat Achmetov.
Het is zijn manier om te zorgen dat zijn paradepaardje gespaard blijft. Maar in de laatste maanden hebben de rebellen alsnog veel van zijn bezittingen onteigend. Geschat wordt dat Achmetov al 80 procent van zijn vermogen is kwijtgeraakt door de burgeroorlog. Niet dat we medelijden moeten hebben met de oligarch: volgens het tijdschrift Forbes bedraagt het vermogen van Achmetov nog altijd zo'n 3,8 miljard euro.
Maar zeker is niets meer. Zo is de scouting van nieuwe Braziliaanse talenten tot nader order opgeschort. Als de contracten van de huidige Latijnse kolonie (acht Brazilianen en twee Argentijnen) aflopen, kan het masterplan van Lucescu en Achmetov weleens voorbij zijn.
Geen wonder dat Sjachtar de laatste jaren zijn competitiewedstrijden speelt voor een handjevol supporters. En de meesten daarvan hebben een hekel aan Sjachtar, verzuchtte aanvoerder Srna eens na een wedstrijd. Maar zo is het nu eenmaal.
In die moeilijke tijd is Darijo Srna de ideale aanvoerder. Niet alleen houdt hij de ploeg bij elkaar, ook ontpopt hij zich als een charmante en welbespraakte woordvoerder en diplomaat. Zo laat hij een vliegtuiglading sinaasappels overvliegen vanuit zijn geboortestreek voor de inwoners van Donetsk.
Ook als het tijdperk-Lucescu in 2016 ten einde komt en de Roemeen kiest voor Zenit Sint-Petersburg geeft Srna het goede voorbeeld. Ondanks aanhoudende interesse van FC Barcelona verlengt hij op 11 mei 2017, op zijn 35ste verjaardag, zijn contract bij Sjachtar.
Met de Portugese trainer Paulo Fonseca wint Srna zijn negende landstitel en zijn zevende Oekraïense beker. Ook de start in de Champions League is uitstekend: niet meer in Lviv maar in de nieuwe thuisbasis Charkiv wint Sjachtar met 2-1 van Napoli.
Verboden substantie
Het gonst dan al van de geruchten. Een paar dagen later worden ze bevestigd. Srna is in maart 2017 bij een out-of-competition-controle positief bevonden op een verboden substantie. Om welk middel het gaat en waarom het ruim zes maanden heeft geduurd voordat dit naar buiten is gebracht, wordt niet opgehelderd.
Srna heeft zichzelf geschorst. Of eigenlijk heeft hij besloten niet meer in actie te komen om zijn verdediging voor te bereiden.
Daarmee is Sjachtar Donetsk na de Donbas Arena, de achterban, de aanwas vanuit Brazilië, de Roemeense tovenaar en een groot deel van de miljarden van de eigenaar, nu ook nog zijn gezicht kwijt.
