Advies: patiënten en zorgaanbieders moeten juist de ruimte krijgen

Het systeem voor zorginkoop moet grondig worden herzien, vindt de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving (RVS). Zorgverzekeraars, het Rijk en gemeenten sturen nu vooral aan op goedkope zorg en daar wordt de zorg niet beter van, zegt de raad.

Het huidige systeem van strakke jaarlijkse zorgcontracten leidt volgens de raad tot allerlei problemen, zoals patiëntenstops en onverwachte rekeningen achteraf. In plaats van strenge financiële afspraken moeten patiënten en zorgaanbieders juist de ruimte krijgen om samen te bepalen welke zorg door wie het meest zinvol is, aldus de raad.

Vertrouwen

"Inkopen op kwaliteit komt onvoldoende van de grond. De vraag wat een patiënt in bepaalde situaties nodig heeft, is naar de achtergrond geraakt", zegt RVS-voorzitter Pauline Meurs. Door de financiële druk staat vernieuwing van zorg ook onder druk.

De raad vindt dat het huidige systeem te veel uitgaat van wantrouwen in zorgaanbieders, wat leidt tot controledrift en dus hoge administratieve lasten. Die zorgaanbieders moeten juist het vertrouwen krijgen dat ze samen met de patiënt het best weten wat passende zorg is, aldus de raad.

Goedkoop of duurkoop?

Het advies is opmerkelijk, omdat minister Schippers en staatssecretaris Van Rijn in hun beleid juist benadrukken dat de markt onder sturing van zorginkopers tot goede inkoopcontracten kan komen. Zorgverzekeraars hebben sinds 2016 de expliciete taak gekregen die zorgkosten te beheersen. Gemeenten hebben al langer te maken met bezuinigingen op jeugdzorg, mede vanuit het idee dat zij de zorg efficiënter konden organiseren.

De politiek wil zorg goedkoper maken, omdat die anders onbetaalbaar dreigt te worden. Maar de raad denkt niet dat het huidige systeem daarvoor de oplossing is. "De huidige kaasschaafmethode leidt slechts tot beperkte kostenbeheersing, terwijl het echt anders organiseren van zorg zal leiden tot een fundamentele beheersing van de kosten, zeker op langere termijn", zo staat in het rapport.

Middelen en medicijnen

De RVS ziet ook goede voorbeelden van zorginkoop met gunstige effecten, zoals ziekenhuizen die de handen ineenslaan met zorgverzekeraars om samen in te kopen. Ook zijn er inkopers en aanbieders die met elkaar afspraken maken om zorgverleners en cliënten samen meer zeggenschap te bieden, of die contracten voor meer jaren aangaan. De raad vindt dit soort voorbeelden nog te vaak uitzonderingen, terwijl ze de norm moeten zijn.

Om dit te stimuleren doet de raad een aantal concrete aanbevelingen. Zo moeten partijen middelen en medicijnen streng blijven inkopen. En er zit winst in samenwerking, zoals een zorgverzekeraar die alle klinische acute zorg als regiovertegenwoordiger kan inkopen, zodat het goedkoper wordt. Ook vindt de raad dat gemeenten meer ruimte moeten krijgen om te experimenteren met maatwerk.