Zonder de handtekening van Willem-Alexander is Nederland stuurloos

• 

  Piet van Asseldonk

  redacteur Koninklijk Huis

Alle wetten, koninklijke besluiten en algemene maatregelen van bestuur gelden pas als ze ook door de koning ondertekend zijn; inclusief het benoemen en ontslaan van bewindslieden.

Bijna elke dag krijgt Willem-Alexander een stapel stukken ter ondertekening voorgelegd. Ook tijdens zijn vakantie. Want de koning heeft, in tegenstelling tot de premier en de ministers, geen vervanger. Het Kabinet van de Koning legt de te tekenen stukken dagelijks aan de koning voor en informeert hem over de inhoud ervan, aldus de Rijksvoorlichtingsdienst.

De koning heeft geen echte politieke macht, maar zonder zijn handtekening kan Nederland niet bestuurd worden, is het land stuurloos.

24/7

Willem-Alexander heeft dus een 24/7 baan. Vroeger reisden functionarissen met pakketten staatsstukken de koning achterna als hij in het buitenland was. Tegenwoordig gaat het per computer. Via zijn beveiligde tablet kan het staatshoofd elektronisch de benodigde handtekeningen plaatsen en "bij terugkeer in Nederland ondertekent de koning het origineel onder behoud van de tekendatum".

De koning zou, na het slagen van de kabinetsformatie, ook de bewindslieden van het nieuwe kabinet bij Koninklijk Besluit kunnen benoemen vanaf zijn vakantieadres; met zijn elektronische handtekening dus. Maar de beëdiging van nieuwe ministers en staatssecretarissen door de koning moet, overeenkomstig de geldende wettelijke en protocollaire regels, hoe dan ook in Nederland gebeuren.

Per jaar ondertekent Willem-Alexander in hoogsteigen persoon ruim 2500 wetten, algemene maatregelen van bestuur en Koninklijke Besluiten, maar over de inhoud ervan gaat hij uiteindelijk niet. Alle wetten en besluiten worden mede ondertekend door bewindslieden die erover gaan en er de staatsrechtelijke verantwoordelijkheid voor dragen.

Commentaar

De handtekening van de koning heet seign en die van de bewindslieden contraseign. In vroeger dagen, toen de koning het politiek goeddeels voor het zeggen had, was het contraseign van de ministers bedoeld als juridische controle op de besluiten van de koning.

Nu is feitelijk het omgekeerde het geval. De besluiten van de ministers kunnen door het staatshoofd intern becommentarieerd worden, maar worden vervolgens, met ambtelijke steun van het Kabinet van de Koning, slechts gecontroleerd op wettelijke en procedurele zorgvuldigheid.

Dit betekent dat Willem-Alexander in beginsel ook stukken waarmee hij het helemaal of gedeeltelijk oneens is toch van zijn (beslissende) handtekening moet voorzien. Doet hij dat niet, dan dreigt er een constitutionele crisis waarbij hij in ons democratisch bestel het onderspit delft. Andere smaken zijn er niet.

Hoeder van de democratie

Koningin Beatrix bevestigde in een interview met rechtsfilosoof Dorien Pessers ter gelegenheid van haar 25-jarig ambtsjubileum (april 2005) dat zij het niet altijd eens hoefde te zijn met alles wat ze ondertekende. Het ondertekende diende echter wél juridisch en procedureel correct tot stand gekomen te zijn.

Willem-Alexander staat op hetzelfde standpunt als zijn moeder. Aan de vooravond van zijn aantreden als koning in 2013 zei hij dat hij zelfs besluiten die ten koste gaan van zijn (politieke) rol en positie als staatshoofd zou ondertekenen. "Als het wetgevingsproces democratisch en volgens de regels van de Grondwet gaat, accepteer ik alles." Het niet democratisch gekozen staatshoofd als hoeder van de democratie.