'Geld alleen is niet genoeg om wachtlijsten zorg aan te pakken'

Bij tientallen ziekenhuizen moeten patiënten veel te lang wachten op een eerste bezoek aan de medisch specialist. Dat was de eerste zin van een NOS-nieuwsbericht van vier jaar geleden. Maar het zou ook de eerste zin kunnen zijn van het nieuwsbericht van gisteren. Waarom zijn die wachttijden zo moeilijk te beteugelen?

"Dat de wachttijden oplopen, betekent dat we opnieuw niet in staat zijn gebleken het tij te keren", zegt Guus Schrijvers, gezondheidseconoom en oud-hoogleraar Public Health aan het UMC Utrecht. "Dat komt in de kern doordat de zorgwereld altijd pas in beweging komt na een incident. In plaats van dat we de problemen proberen voor te zijn, wachten we tot het echt misgaat."

Stimulans

Zoals in 2002, memoreert Wim Groot, zorgeconoom aan de Universiteit van Maastricht. "Om de lange wachttijden van toen weg te werken, werd besloten dat ziekenhuizen meer geld kregen als ze meer omzet draaien." Een financiële stimulans dus, als stimulans om de wachttijden weg te werken. Dat lukte toen.

"Het beleid van de afgelopen jaren is juist dat ziekenhuizen maar met 1 procent mochten groeien", zegt Groot. "Terwijl de zorgvraag, met name door een toename van zorgbehoevende ouderen, juist flink is toegenomen. En ziekenhuizen zijn de laatste ook veel meer geld kwijt aan dure medicijnen. Dan moeten ze keuzes maken."

Onvermijdelijk

Voor komend jaar hebben de ziekenhuizen met het ministerie van VWS afgesproken dat ze weer wat meer mogen groeien, met 1,6 procent. Maar zorgeconoom Groot betwijfelt of dat genoeg is. Hij verwacht dat de uitgaven sterk stijgen, in ramingen van het CPB wordt gesproken van 3 tot 4 procent. "Het klinkt makkelijk, maar het zal denk ik onvermijdelijk zijn er meer geld tegenaan te gooien."

Maar meer geld en meer artsen zijn niet de oplossing voor alle problemen, zegt gezondheidseconoom Schrijvers. "In tijden van vergrijzing moet zorg betaalbaar blijven. De voorraad artsen is ook niet eindeloos."

Net als de NZa denkt ook Schrijvers dat er met zorgbemiddeling op korte termijn veel winst te behalen valt. "De bemiddeling van de zorgverzekeraar voor mensen op een wachtlijst werkt onvoldoende. Zorgverzekeraars moeten veel actiever meezoeken als de wachttijden lang zijn."

Ook innovatie, bijvoorbeeld het inzetten van e-health (via de computer een diagnose stellen, informatie met de patiënt uitwisselen) kan de druk op ziekenhuizen verminderen. Ook moet de zorg buiten het ziekenhuis beter, om onnodige opnames voor te zijn.

Handhaven

Bovendien mist Schrijvers "een harde hand" in de zorg. "De NZa constateert telkens dat het beter moet, maar treedt niet hard op." Schrijvers ziet dat de zorgverzekeraar nu vaak een veeg uit de pan krijgt voor de wachttijden. "Maar ook die wordt met weinig richting het veld in gestuurd. De regie op gemaakte afspraken moet strikter."

Schrijvers vindt dat specialisten, door gerichte afspraken, meer verantwoordelijkheid moeten krijgen om patiënten door te verwijzen als die bij hen te lang moeten wachten. "En die afspraken moeten na een bepaalde periode worden getoetst door de Inspectie Gezondheidszorg. Die heeft ook ingegrepen bij de verpleeghuiszorg. Ziekenhuizen met wachtlijsten leveren meestal gewoon non-kwaliteit."