Bijna een op de vijf Nederlandse huishoudens heeft risicovolle schulden. Driekwart tot een miljoen mensen heeft zelfs te maken met een schuld waarbij de de rente- en aflossingskosten hoger zijn dan de maandelijkse aflossing. Dat blijkt uit onderzoek van platform voor onderzoeksjournalistiek Investico en Nieuwsuur.
De Amsterdamse rechter Monetta Ulrici ziet het in haar dagelijkse praktijk. "Een kleine, overzichtelijke schuld kan uitgroeien tot iets wat veel mensen boven de pet gaat. Het niet betalen van je schulden in Nederland is extreem duur. Dat komt door de kosten die met het innen gepaard gaan."
Botte middelen
Veel van die mensen belanden bij een schuldkoper, die oude schulden en openstaande facturen koopt bij banken, energieleveranciers, kredietverstrekkers, postorder- en telefoonbedrijven en webshops. Dat gaat gemakkelijk in Nederland, waar soepele regels gelden voor de overdracht van schulden en waar ruime mogelijkheden bestaan om beslag te leggen op het loon, de bankrekening of de boedel.
De inning van de overgenomen schulden gaat vaak met botte incassomiddelen gepaard: het leeghalen van rekeningen wordt niet geschuwd.
Stress
Peter Elschot heeft schulden en was verrast toen een bedrijf dat hij niet kende zijn schuld wilde innen. "Ik heb me direct afgevraagd: wie zijn jullie? En wat gebeurt er nu met mijn schuld? Als ik zoek op de naam van het bedrijf schrik je van alle klachten en de manier waarop ze met mensen omgaan."
Het aantal mensen dat aanklopt bij de schuldhulpverlening steeg de afgelopen jaren snel: van 34.000 in 2003 tot 89.000 in 2016. Tegelijkertijd nam de gemiddelde omvang van de schuld bij deze mensen toe van zo'n dertigduizend in 2007 tot veertigduizend in 2016.
Meer dan de helft van de mensen met een problematische schuld heeft last van stress, slapeloosheid, depressie of andere gezondheidsproblemen.
Joke de Kock is schuldhulpverlener en tot voor kort voorzitter van de vereniging van schuldhulpverleners. Ze probeert al jaren dat schuldeisers, incassobureaus en deurwaarders op een meer menselijke wijze schulden innen.
Die klus is al lastig genoeg bij gewone schuldeisers, maar wordt sinds een aantal jaar nog moeilijker gemaakt door bedrijven die bewust schulden kopen om er geld aan te verdienen. "Heel veel van de hulpverlening in Nederland is bezig met het oplossen van schulden. En die vicieuze cirkel moet onderbroken worden. Deze partijen zorgen er voor dat die cirkel niet doorbroken wordt, maar elke keer opnieuw start."
Onwenselijk
Deurwaarder Michel van Leeuwen ziet dat er een enorme druk op mensen wordt uitgeoefend om te betalen. "Daardoor betalen ze andere rekeningen niet waarna er opnieuw een proces van incasso en eventuele gerechtelijke maatregelen volgt. Dat is onwenselijk, maar dat heb ik wel enorm zien toenemen de afgelopen jaren."
Volgens De Kock hebben banken en verzekeraars een zorgplicht voor de mensen met wie ze een contract hebben gesloten. "Als er een onjuiste inschatting is geweest of gewijzigde omstandigheden, moet je zelf je best doen om te zorgen dat mensen terugbetalen. Blijkt dat dat echt niet kan, dan boek je het af."
"Dan ga je niet de vordering verkopen, wetende dat de andere partij met heel veel agressie en power en wellicht ook met heel veel kosten, jouw klant - waar je ooit een goede relatie mee had - heel erg gaat benadelen."
Om tafel
De Autoriteit Financiële Markten vindt ook dat een bank die een lening uitgeeft verantwoordelijkheid moeten blijven nemen voor de klant. "Deze bedrijven moeten een goed beeld hebben van de oorzaak van de betalingsachterstand en dan serieus met de mensen om tafel gaan op de problemen op te lossen", zegt Gert Luiting. "Niet alleen maar proberen dat het geld zo snel mogelijk terugkomt."
