'Ja' of 'nee' stemmen in een school in Istanbul

• Jeroen de Jager

  Verslaggever

"Ik wil het beetje democratie dat er over is beschermen", vertelt Merve met kind op de arm. Ze stemt tegen de hervormingen. "Als het ja-kamp wint, dan komt alle macht bij één man te liggen. Dat is ondemocratisch."

Merve twijfelt bovendien of het referendum zelf wel eerlijk zal verlopen. "Ik heb zo mijn vermoedens dat er met stemmen gesjoemeld zal worden, want de regering vertrouwt ons niet. Wat mij betreft, is dit referendum sowieso al ongeldig."

Haar man, die zelf journalist is, stemt daarmee in. "De campagne is oneerlijk verlopen. Het nee-kamp kreeg op televisie nauwelijks de ruimte op campagne te voeren."

Onzin, vindt Serkan Üzümcü. Volgens hem zetten buitenlandse media de hervormingen met opzet in een kwaad daglicht. "Dit referendum gaat niet over Erdogan, dit gaat over de toekomst van ons land en van onze kinderen. Daarom stem ik ja."

Erdogan hoeft van Üzümcü echt niet te bewijzen dat hij een sterke leider is. "Dat heeft hij allang aan de wereld bewezen."

Deze moeder en zoon vertellen dat ze bij wijze van spreken op een drafje naar het stemlokaal zijn gerend. "Want onze toekomst staat op het spel." Ze hebben beiden hayir (nee) gestemd.

Ze denken trouwens dat het uiteindelijk niets zal uitmaken. Hij citeert de Amerikaanse anarchiste Emma Goldman: "Als verkiezingen iets zouden kunnen veranderen, dan zouden ze ze verbieden." Maar zij zijn vandaag tegen elke verandering.

Jale Yak is namens de oppositiepartij CHP waarnemer bij de verkiezingen. Politieke partijen mogen mensen afvaardigen die het stemlokaal bemannen. Ze zijn ook betrokken bij het tellen van de stemmen.

Gaat ze ervan uit dat het eerlijke verkiezingen zijn? "Als we ons geen zorgen zouden maken, stonden we hier niet", zegt ze. "Het tellen van de stemmen blijft mensenwerk, net als het invullen van de formulieren met het eindresultaat, daar zitten onze zorgen en dat willen we controleren."

Yunus Polat is geholpen bij het stemmen door een vriend. Yunus is namelijk blind. Hij vertelt luid en duidelijk dat hij evet (ja), heeft gestemd. "Ik ben voor een nieuw en groot Turkije", zegt hij.

De belangrijkste reden om ja te stemmen, is zijn liefde voor president Erdogan. En Polat vreest voor de stabiliteit in Turkije als het nee-kamp zou winnen.