'Ik had altijd wel een smoesje als ik moest lezen in het openbaar'

Als hij iets moest voorlezen, zei hij dat hij zijn bril niet bij zich had. Als hij moest schrijven, deed hij net alsof hij zijn arm gebroken had. Jos Niels uit Gendt kon tot zijn 50ste niet lezen en schrijven. "Ik had altijd wel een smoesje", vertelt hij vanochtend in het NOS Radio 1 Journaal.

Niels was 6 jaar oud toen hij een ongeluk kreeg. Hij raakte gewond aan zijn oog en kon een half jaar niet naar school. "Daar begon de achterstand. Een half jaar wordt driekwart jaar en zo gaat het steeds slechter." Zijn leraar op de basisschool had het destijds wel door. "Maar ik zat achter in de klas."

Zijn hele leven lang vond hij oplossingen om het lezen en schrijven uit de weg te gaan. De krant lezen? "Ik herkende op een gegeven moment woorden. Dan begreep ik bijvoorbeeld de kop boven een artikel niet, maar wel een aantal woordjes eronder. Dan wist ik toch ongeveer waar het over ging."

De weg zoeken? "Mijn geheugen was heel goed, dus als ik als eens ergens eerder was geweest, onthield ik dat. Dan kon ik de weg automatisch vinden."

Hulp van zijn vrouw

Voor dingen als de belastingaangifte of de administratie van zijn bloemenzaak had hij zijn vrouw. "Mijn lieve vrouw hielp met alles. Vanaf het moment dat ik haar leerde kennen, ging ze altijd met me mee ergens naartoe." 

Zij was een van de weinigen die wist dat Niels moeite had met lezen en schrijven. "Als iemand wilde in de zaak dat ik een kaartje schreef voor bij de bloemen, zei ik: 'O, dat doet mijn collega wel, die heeft een mooier handschrift'."

Op zijn 50ste had Niels er genoeg van. Hij kreeg een computer in zijn winkel en kon niet met het apparaat overweg. "Toen zei ik: 'Jos, het is genoeg'." Hij ging naar een avondschool. "Er ging een wereld voor me open. Ik leerde al zoveel de eerste avond! Ik kan nu de ondertiteling van een Engelse film, van een Engelse film, lezen!" Eerder begreep hij de James Bond-films niet, lacht hij.

Nu helpt Niels andere mensen die laaggeletterd zijn. Hij neemt ze de eerste keer mee naar school, om de drempel te verlagen. "Ze schamen zich. Niemand heeft in de gaten dat zoveel mensen laaggeletterd zijn. Ik dacht altijd dat ik alleen was, maar blijkbaar zijn er 2,5 miljoen anderen."