'Prachtkerel' Sisi weer welkom in Washington
President Obama hield de Egyptische president Sisi het liefst wat op afstand, zijn opvolger Trump spreekt van een prachtkerel. Het is duidelijk dat de ontmoeting vandaag op het Witte Huis een nieuw hoofdstuk betekent in de complexe relatie tussen de VS en Egypte. Het is voor het eerst in zeven jaar dat een Egyptisch leider er weer welkom is.
Egypte geldt al ruim veertig jaar als een belangrijke strategische partner van de VS in het Midden-Oosten. Het land was in 1979, na vier oorlogen, de eerste Arabische natie die een vredesakkoord sloot met Israël (de teller staat tegenwoordig op twee, omdat Jordanië in 1994 volgde). De VS beloonde Egypte voor de Camp Davidakkoorden met genereuze militaire en economische steun: jaarlijks krijgt het land 1,4 miljard euro. Alleen Israël ontvangt meer.
Door de bereidheid samen te werken met Israël en moslimterrorisme aan te pakken, ontwikkelde Egypte zich tot een belangrijke speler. De twijfelachtige reputatie van president Mubarak op het gebied van mensenrechten werd daarbij lange tijd door de vingers gezien. In de Amerikaanse buitenlandpolitiek gold immers lange tijd Franklin Roosevelts adagium over de Nicaraguaanse dictator Somoza: "Het is een klootzak, maar wel ónze klootzak".
We moeten hem voor één ding dankbaar zijn: hij behield de vrede in het Midden-Oosten.
Door de Arabische Lente werd Obama in 2011 gedwongen om een keuze te maken tussen een bevriend regime en de overduidelijke wil van het volk. Obama koos voor het Egyptische volk en riep op tot het vertrek van Mubarak, die regeerde vanaf 1981. In Israël werd verbaasd gereageerd. "Ik wil niet zeggen dat hij alles goed deed," oordeelde president Peres, "maar we moeten Mubarak voor één ding dankbaar zijn: hij behield de vrede in het Midden-Oosten."
Onder Mubaraks opvolger namen de spanningen inderdaad toe: Mohammed Morsi mocht dan democratisch gekozen zijn, de weerstand tegen hem was groot. Het bleef onrustig in het land, internationaal werd er wantrouwend gekeken naar de Moslimbroeder en de oppositie zag dictatoriale trekjes ontstaan. Het eindigde met de staatsgreep die president Sisi aan de macht bracht.
Opnieuw moest Obama kiezen tussen Scylla en Charybdis. Generaal Sisi maakte een einde aan de maatschappelijke onrust en trad harder op tegen extremistische moslims, maar dat ging ten koste van veel burgerlijke vrijheden. Human Rights Watch denkt dat er tussen de 40.000 en 60.000 mensen zijn vastgezet en waarschuwt nog steeds voor marteling, executies en verdwijningen in Egypte.
Obama besloot de zaak niet op de spits te drijven, maar legde wel de financiële steun even stil. Ook was Sisi niet welkom op het Witte Huis: Obama plande slechts één ontmoeting met hem, in de marge van een VN-top in New York.
Egypte helemaal uitsluiten was echter geen optie voor Obama. In 2015 hervatte Washington daarom de militaire steun met de levering van F-16's, raketten en tankonderdelen. Het Witte Huis gaf stilzwijgend toe dat er weinig voortgang was geboekt met de democratie en mensenrechten in Egypte, maar achtte de steun "in het belang van de nationale veiligheid van de VS".
President Trump heeft een stuk minder problemen met Sisi. Na een ontmoeting in New York tijdens de campagne sprak hij van een klik met de Egyptenaar. Als hij aan de macht zou komen, beloofde Trump, zou de VS "een trouwe vriend" zijn, niet alleen bondgenoot. "Egypte kan op ons rekenen in de komende jaren."
Trump benadrukte dat dankzij Sisi de rust is weergekeerd in Egypte. "Hij heeft orde op zaken gesteld in Egypte, echt orde op zaken." In het verleden koos de nieuwe president al vaker voor daadkracht boven mensenrechten. Zo zei hij dat Saddam Hussein "een slechterik was, maar wel goed in het doden van terroristen". Toen hem werd voorgelegd dat Poetin andere landen bezet houdt en tegenstanders uit de weg laat ruimen, antwoordde Trump badinerend: "Hij is tenminste een leider, in tegenstelling tot wat wij hebben".
Sisi en Trump hebben allebei weinig respect voor mensenrechten, verzuchtte Human Rights Watch. De organisatie noemde Washingtons fluwelen aanpak van Egypte eerder al kortzichtig. "Mensenrechtenschendingen zijn echt een slechte anti-terreurstrategie."
Voorafgaand aan het bezoek van Sisi liet het Witte Huis weten dat Egyptische misstanden heus wel op de agenda staan. Er is alleen voor gekozen om het publiekelijk vooral te hebben over bijvoorbeeld stabiliteit in de regio en de economie. "Gevoelige onderwerpen behandelen we privé, meer discreet. Dat is volgens ons de beste methode om resultaat te boeken."