De koning op bezoek in de Krimpenerwaard
NOS NieuwsAangepast

De koning kwam, de majesteit verdween

  • Piet van Asseldonk

    Redacteur Koninklijk Huis

  • Piet van Asseldonk

    Redacteur Koninklijk Huis

Deze maand wordt Willem-Alexander 50 jaar en is hij vier jaar koning. Sinds zijn aantreden is de ietwat afstandelijke aanduiding ‘de majesteit’, in zwang geraakt tijdens het koningschap van Beatrix, goeddeels uit het spraakgebruik verdwenen.

Dat zegt iets over de manier waarop mensen aankijken tegen de ambtsinvulling van Willem-Alexander. Een meerderheid van de bevolking waardeert de politieke neutraliteit, de benaderbaarheid en de jovialiteit van het gekroonde staatshoofd. De steun voor de monarchie daalt de laatste jaren sneller dan die voor de koning.

Daarnaast speelt een hernieuwde aandacht voor de waarde van onze nationale identiteit zoals tot uiting gekomen in de recente stembusstrijd, de koning in de kaart. Hij is immers een nationaal symbool bij uitstek.

Eigen stijl

Aan dit lijstje kan de Max-factor, de onverkort grote populariteit van koningin Máxima en beider pogingen om in tijden van verdeeldheid en polarisatie een ‘samenbindende’ rol te spelen, worden toegevoegd.

Los van wat pijnlijke incidenten rond de kosten van de monarchie en kritiek op de luxe levensstijl van het koningspaar, lijkt het Willem-Alexander gelukt met een geheel eigen stijl succesvol in de voetsporen van zijn moeder te treden. Het in onbruik raken van de betiteling ‘de majesteit’ is hiervan een illustratie.

Zo rond 2010, in de nadagen van het 33-jarig koningschap van Beatrix, raakte die in zwang. Overigens alleen in het spraakgebruik, niet in officiële stukken en toespraken. Een nieuwe generatie politici, niet gebukt onder autoriteitenvrees, had het meer en meer over ‘de majesteit' als ze over koningin Beatrix spraken. Zelfs premier Rutte deed het.

  • ANP
    Het begin van het koningschap van Willem-Alexander, op 30 april 2013
  • ANP
    Op de verjaardag van de koning worden sinds 2013 de sportieve Koningsspelen voor kinderen gehouden
  • ANP
    De allereerste kersttoespraak van de koning op eerste Kerstdag. Vanuit Villa Eikenhorst in Wassenaar spreekt hij de bevolking toe (2013)
  • ANP
    De koning houdt in zijn eerste jaar verschillende kennismakingsbezoeken, zoals hier in Colombia (2013)
  • ANP
    Tijdens een bezoek aan Bonaire ontmoet de koning niet alleen de bevolking, maar ook inheemse dieren (2013)
  • ANP
    Ook in eigen land brengt de koning vele bezoeken. Hier eet hij een pannenkoek met de bewoners van een verpleeghuis (2013)

De aanspreekvorm majesteit werd zodoende getransformeerd tot een 'gewoon' zelfstandig naamwoord met lidwoord. Journalisten en burgers namen deze 'taalkundige innovatie' massaal over.

De verkorting van de officiële aanduiding ‘Hare Majesteit de Koningin’ tot het wat afstandelijke en licht neerbuigende 'de majesteit' werd algemeen geïnterpreteerd als een reactie op de protocollaire, deftige regeerstijl van Beatrix.

Bij haar aantreden in 1980 had koningin Beatrix laten doorschemeren bij voorkeur met 'majesteit' aangesproken te willen worden en niet met 'mevrouw', zoals haar moeder Juliana dat graag wilde. Dat hing samen met de wens van Beatrix om het koningschap meer allure, aanzien en autoriteit te geven.

  • ANP
    Willem-Alexander, na bijna vier jaar koningschap (2017)
  • ANP
    De koning aan het werk tijdens vrijwilligersactie NLDoet (2017)
  • ANP
    Het koninklijk paar bij een bezoek aan concentratiekamp Buchenwald (2017)
  • ANP
    De koning met Amalia, zijn oudste dochter, tijdens de ski-vakantie in Lech (2017)
  • ANP
    De koning bij de opening van een nieuwe vleugel van de Leidse instrumentmakers School (2016)
  • ANP
    De koning wordt verwelkomd met een Hongi in Nieuw-Zeeland (2016)

Koning Willem-Alexander ("Ik ben geen protocolfetisjist”) liet meteen al bij zijn aantreden weten dat het hem niet veel uitmaakte hoe hij aangesproken zou worden. In een televisie-interview aan de vooravond van zijn inhuldiging legde hij uit dat er "in formele omstandigheden formele protocollen zijn”, maar hij voegde daar in één adem aan toe: “Het gaat er mij meer om dat mensen op hun gemak zijn als ik bij ze ben, dan dat ze, over woorden struikelend, verder niets meer durven te zeggen."

Aan deze woorden heeft de koning zich gehouden. Het maakt Zijne Majesteit de Koning, blijkens zijn reacties op mensen die hij tijdens zijn bezoeken in het land ontmoet, niet echt uit hoe ze hem aanspreken.

Die verkleinde afstand tussen vorst en volk is niet helemaal zonder risico. Als koning moet Willem-Alexander, temeer omdat hij nauwelijks politieke macht heeft, het hebben van populariteit, maar als staatshoofd en lid van de regering kan hij niet zonder enige vorm autoriteit. Dat blijft balanceren.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl