Corruptie, pistoleiro's en slecht toezicht bij illegale houtkap in Amazone

• Tomas Riemens

  Redacteur

In de wildernis van het Amazonegebied in Brazilië verdwijnen jaarlijks honderdduizenden hectares regenwoud. Illegale houtkap is nog steeds een groot probleem in het Zuid-Amerikaanse land. Om de ontbossing tegen te gaan, gaat Brazilië gekapte bomen voorzien van een elektronisch etiket. Een mooie stap, zeggen deskundigen, maar het is niet genoeg.

Na een periode van tien jaar waarin de ontbossing afnam, verdwijnen de laatste jaren juist weer meer bomen in het grootste regenwoud ter wereld. Tussen de zomer van 2015 en 2016 bijna 800.000 hectare, becijferde een Braziliaans onderzoeksinstituut.

Vaak kapt de lokale bevolking op het eigen land meer hout dan is toegestaan. De ontboste grond wordt gebruikt voor landbouw en veeteelt. "Nu het economisch slechter gaat in Brazilië, is de noodzaak voor extra grond groter", vertelt Guido van der Werf, hoogleraar Aardwetenschappen aan de Vrije Universiteit. "Daardoor neemt de druk op het regenwoud toe."

"De mensen en dieren die het natuurgebied wonen hebben er last van", zegt Meike Rijksen van Greenpeace. "En het is slecht voor het klimaat." Door de ontbossing wordt het Amazonegebied kwetsbaarder, beaamt Frits Mohren, hoogleraar Bosecologie van de Wageningen University. Er breken bijvoorbeeld sneller bosbranden uit.

Om het regenwoud te behouden, is het belangrijk dat de illegale houtkap wordt teruggedrongen. Maar dat is lastig, zegt Van der Werf. "Het toezicht is nog altijd gebrekkig. Van Brazilianen hoor ik dat er maar een paar controleurs zijn voor een gebied dat een paar keer zo groot is als Nederland."

Voor milieuactivisten is het levensgevaarlijk in het Amazonegebied, blijkt uit een rapport van milieuorganisatie Global Witness van vorig jaar. Braziliaanse bedrijven en landeigenaren schakelen huurmoordenaars, zogenoemde pistoleiro's, in om van lastige natuurbeschermers af te komen. In de afgelegen gebieden kan de overheid nauwelijks ingrijpen.

Daar komt bij dat Brazilië nog veel last heeft van corruptie. Bedrijven die niet de goede papieren hebben, kopen ambtenaren om. Op die manier krijgt illegaal hout een legaal label. "Al het hout komt op een stapel op de markt te liggen", zegt Mohren. "Als niet duidelijk is waar de bomen vandaan komen, kunnen de illegale stammen er ook niet worden uitgehaald."

Het nieuwe systeem, Sinaflor, moet een einde maken aan dat probleem. In het elektronische etiket is de geografische herkomst van de boom precies vastgelegd. Boswachters kunnen met hun mobiele telefoon bomen of gezaagd hout scannen en meteen zien waar het vandaan komt. Zo kan worden gecontroleerd of de stammen uit een gebied komen waar houtkap is toegestaan.

Een belangrijke maatregel, vindt Van der Werf. Hij ziet dat de aanpak van illegale houtkap beter is dan tien jaar geleden, maar denkt wel dat er nog een lange weg te gaan is. Toch moet een complete stop op ontbossing wel het doel zijn, zegt Greenpeace. "Gelukkig zijn er in Brazilië ook heel veel mensen die daar heel hard hun best voor doen."