Krijgen we een verkeersinfarct? En wat doen partijen eraan?
NS-topman Roger van Boxtel liet vandaag een stevige waarschuwing horen: "Zonder miljardeninvesteringen loopt Nederland vast op het spoor én op de weg."
Hoe druk wordt het eigenlijk de komende jaren? Wat willen partijen doen om dat te voorkomen? En wat gaat dat de automobilist kosten?
Om bij het spoor te beginnen: het totaal aantal reizigerskilometers is volgens het CBS de afgelopen jaren inderdaad gestegen. Hetzelfde geldt voor het aantal afgelegde kilometers op de weg. Grofweg legt de Nederlander vijf keer zoveel kilometers af in de auto als in de trein.
Hoe vertaalt zich dit in het aantal files? Dankzij de economische crisis, maar volgens het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid vooral door de aanleg van extra rijstroken, viel dat de afgelopen jaren erg mee. Sterker nog: het aantal files daalde een aantal jaren fors.
Sinds het voorjaar van 2014 is er weer sprake van een toename. Vorig jaar steeg de filezwaarte (het aantal kilometers maal de tijdsduur van files) met 12 procent, zo bleek uit cijfers van de ANWB. Een jaar eerder, in 2015, was de stijging 20 procent. Maar let op: op dit moment is de filezwaarte nog altijd aanzienlijk lager dan in het topjaar 2007.
De economische groei draagt dus bij aan de files, maar omgekeerd berokkenen files schade aan de economie. TNO berekende die economische schade in 2015 op 1,1 miljard euro. Intussen groeit het autobezit verder. Veel huishoudens hebben twee of meer auto’s voor de deur. Op dit moment telt Nederland 8,3 miljoen personenauto’s – een verdubbeling in 35 jaar tijd - en circa 1 miljoen vrachtwagens.
Hoe druk wordt het de komende jaren? Het Planbureau voor de Leefomgeving schat met vele slagen om de arm dat het aantal reizigerskilometers in de auto tot 2030 toeneemt, maar dat de groei in het openbaar vervoer (trein, bus, tram, metro) groter is. Dat komt doordat veel projecten in het openbaar vervoer de komende jaren worden uitgevoerd, waardoor het aanbod voor reizigers toeneemt.
Het autobezit stijgt, maar minder hard dan de afgelopen periode. De filezwaarte zal toenemen, maar volgens het scenario van het Planbureau wordt het voorlopig niet meer zo erg als in het topjaar 2007.
Om de druk op het spoor en de wegen beheersbaar te houden zijn er de afgelopen vijftien jaar miljarden geïnvesteerd in nieuwe rijstroken en het spoor. In totaal ging er ruim 20 miljard naar de wegen, en 18 miljard naar het spoor.
Hoe het de komende jaren gaat, hangt er natuurlijk vanaf welke politieke partijen een kabinet gaan vormen. Het Planbureau voor de Leefomgeving bood alle partijen aan ook op dit punt hun verkiezingsprogramma’s door te rekenen. Niet iedereen maakte daar gebruik van. Bij die partijen is het daardoor minder makkelijk om vast te stellen hoeveel miljarden zij precies willen investeren in wegen of in het openbaar vervoer. De PVV bijvoorbeeld vertelt in zijn zeer beknopte programma alleen dat het de motorrijtuigenbelasting wil halveren.
Bij de partijen die wel alle kaarten op tafel hebben gelegd bij het Planbureau, valt op dat de VVD helemaal inzet op wegen. En dat GroenLinks juist het meest investeert in het openbaar vervoer en bezuinigt op asfalt.
Daarnaast willen verschillende partijen een heffing per gereden autokilometer invoeren, die ook geldt buiten de spitsuren. Het Planbureau gaat ervan uit dat er daardoor minder wordt gereden.
Tegenover de extra kosten staat bij deze partijen over het algemeen een verlaging of afschaffing van de motorrijtuigenbelasting. Voor de gemiddelde automobilist wordt autorijden bij deze partijen daardoor niet duurder, behalve als je veel rijdt. GroenLinks verhoogt daarbij de aanschafbelasting bpm weer voor 1,1 miljard.
De kosten voor de automobilist lopen bij GroenLinks en D66 op door een zogenoemde congestieheffing, waardoor je extra moet betalen in de spits en/of rond de drukste steden. Dat heeft volgens het Planbureau een positief effect op het milieu en op het aantal files. De ChristenUnie wil ook een congestieheffing, maar voert geen kilometerheffing voor personenauto's in.