Irakees wacht, wacht, en wacht. 'Waarom die onzekerheid?'

Basman Alalwany uit Irak is al bijna anderhalf jaar in Nederland. Hij arriveerde in september 2015, op het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis. Net als duizenden Syriërs kwam hij in de noodopvang omdat er onvoldoende bedden waren in de asielzoekerscentra. Hij woonde vijf maanden in het tentenkamp in Heumensoord bij Nijmegen. Sinds april zit hij in een azc in Venlo.

Nog altijd weet Basman niet waar hij aan toe is. De Syriërs hebben inmiddels bijna allemaal een verblijfsvergunning, maar Basman wacht nog steeds.

Onzekerheid

Hij begrijpt niet waarom Nederland niet ziet dat Irak ook levensgevaarlijk is. Hij stuurt foto's van demonstrerende Irakezen die in Duitsland in hetzelfde schuitje zitten als hij. Ze vragen om aandacht, hulp en begrip voor hun asielverzoek. Basman organiseerde samen met andere Irakezen in Nederland een demonstratie in Den Haag. Maar hun protest kreeg nauwelijks aandacht.

Basman is moedeloos. "Waarom moet ik zo lang in onzekerheid blijven? Iedereen ziet toch dat Irak een onveilig land is? Waarom worden wij anders behandeld dan de Syriërs?"

Basman komt uit Fallujah, dat lange tijd in handen was van IS. Zijn vrouw en twee kinderen zijn gevlucht naar Bagdad. Hij kan naar eigen zeggen niet terug, omdat hij of zijn kinderen dan gevaar lopen. Basmans vader is meegenomen door milities en niet meer teruggekomen.

Samen met duizenden andere Irakezen wacht Basman op de beslissing van de Immigratie en Naturalisatie Dienst. Hij is het wachten moe. Hij kan nog niet aan Nederlandse les beginnen omdat hij geen status heeft. Werken mag hij ook niet.

Achterstanden

In 2015 vroegen 3000 Irakezen asiel aan in Nederland. Daar kwamen er vorig jaar nog 800 bij. Zij moesten wachten op de afhandeling van de asielverzoeken van Syriërs en Eritreërs. Pas daarna zijn zij aan de beurt.

Op dit moment verblijven volgens het COA nog 2700 Irakezen in asielzoekerscentra. Een klein aantal heeft inmiddels een herhaalde aanvraag gedaan omdat ze in eerste instantie zijn afgewezen. Basman hoort op 13 januari of hij een verblijfsvergunning krijgt.

Volgens de IND is de kans klein dat iemand na een aanvraag in september 2015 pas in januari 2017 uitsluitsel krijgt. Volgens de IND gebeurt dat alleen als er nader onderzoek nodig is. Van de asielzoekers uit Irak kreeg uiteindelijk 37 procent een verblijfsvergunning; van de Syriërs 93 procent.

Europese afspraken

Maarten den Heijer, docent internationaal asielrecht aan de Universiteit van Amsterdam, begrijpt de frustratie van Basman. Maar er is nu eenmaal in Europees verband afgesproken dat Syriërs vrijwel direct asiel krijgen, zonder uitgebreide individuele afweging, en Irakezen niet. Iedere asielzoeker uit Irak moet afzonderlijk aantonen dat zijn leven in zijn thuisland gevaar loopt.

In het verleden hoefden Irakezen dat niet. Maar omdat de Iraakse autoriteiten langzaam grip krijgen op de situatie, wordt geoordeeld dat het in dat land niet overal meer onveilig is, legt Den Heijer uit. Bovendien keren er ook Irakezen vrijwillig terug, zij het mondjesmaat.

Het lijkt wat willekeurig, zegt ook Den Heijer, dat Syriërs makkelijker een verblijfsvergunning krijgen. Zij zijn ook niet allemaal in direct levensgevaar geweest. Maar over Syrië zijn nu eenmaal Europese afspraken gemaakt, waar alle lidstaten zich aan houden.

Volgens Den Heijer gaan overigens niet alle lidstaten op dezelfde manier met de Europese afspraken om. Nederland is voor asielzoekers uit Irak strenger dan sommige andere Europese landen.